مهرداد قربانی
در جهان امروز، چندین تقویم مدرن و سنتی وجود دارد که مورد استفادهٔ ملل مختلف است. در این مقاله، به طور خلاصه با برخی از این تقویم‌ها آشنا خواهیم شد. در ادامه همراه عجیب‌ترین باشید.
انسان‌ها حداقل از «عصر نوسنگی» تاکنون با ساعت و زمان پیش رفته‌اند. قدمت اولین تقویم به «عهد برنز» یعنی حدود ۱۰۰۰ الی ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و منطقهٔ خاورمیانهٔ کنونی باز‌می‌گردد. نحوهٔ کار این تقویم‌های باستانی به گام‌های ماه (حالت‌های مختلف دیده شدن بخش روشن ماه از زمین) و سال خورشیدی وابسته بود. از آن زمان تاکنون، مردم سرزمین‌های مختلف اقدام به ایجاد و توسعهٔ تقویم‌های خود کرده‌اند. تمرکز عجیب‌ترین در این مطلب بر برخی از تقویم‌های مورد استفادهٔ کشورهای مختلف جهان است.
9- تقویم ژولینی
تقویم ژولینی، اولین تقویم مهم جهان بود که از روش گاه‌شماری به کمک ماه و خورشید فاصله گرفت. این تقویم بر اساس تقویم رومی بود که در سال ۴۶ پیش از میلاد، توسط ژولیوس سزار معرفی شد. طبق تقویم ژولینی، هر سال ۳۶۵ روز و ۱۲ ماه دارد که هر چهار سال یک بار، یک روز در ماه فوریه به آن اضافه می‌شود.
8- تقویم عبری
تقویم عبری یا تقویم یهودی که در میان ایرانیان یهودی تبار به آن تقویم مختط یا مختلط نیز گفته می‌شود، در سال ۱۰ پس از میلاد مسیح ایجاد شد. در ابتدا، تقویم عبری از ماه‌های قمری و تقویم سالی (از ژانویه تا دسامبر) برای محاسبهٔ ایام سال استفاده می‌کرد که از هر ۳ الی ۴ سال یک بار، یک ماه به آن اضافه می‌شد تا تفاوت بین ماه‌های قمری و تقویم سالی‌اش جبران شود. با گذشت زمان، محاسبات ریاضیاتی جای این روش را گرفت. امروزه، تقویم عبری برای مشخص کردن تعطیلات مذهبی، تعیین زمان مناسب عبادت‌های روزانه و انجام مراسمات مذهبی یهودیان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
7- تقویم هجری
تقویم هجری با عنوان تقویم اسلامی نیز شناخته می‌شود. این تقویم بر اساس گام‌های مختلف ماه، از روش ۱۲ ماه و ۳۵۴ یا ۳۵۵ روز برای هر سال استفاده می‌کند. اولین سال اسلامی پس از هجرت پیامبر مکرم اسلام، حضرت محمد (ص) از مکه به مدینه و در سال ۶۲۲ میلادی آغاز شد. این بدان معنا است که اکنون در سال ۱۴۳۹ هجری مصادف با سال ۱۳۹۶ شمسی و ۲۰۱۷ میلادی هستیم. مسلمانان با استفاده از تقویم اسلامی می‌توانند تعطیلات مذهبی خود را مشخص کنند.
6- تقویم ایرانی
ایرانیان تقویم‌های مختلفی داشته‌اند که قدمت یکی از آن‌ها بیش از ۲۰۰۰ سال است. تقویم جلالی یکی از گاه‌شمارهای ایرانی است که مبدأ آن، سال جلوس ملکشاه بر تخت سلطنت و سرآغاز آن جمعه، اول فروردین سال نخستین جلالی (۴۵۸ هجری خورشیدی)، برابر با نهم رمضان سال ۴۷۱ هجری قمری قراردادی (۱۵ مارس ۱۰۷۹ میلادی جولیانی مطابق ۲۱ مارس ۱۰۷۹ میلادی گرگوری) بود که تفاضل آن با تقویم هجری خورشیدی ۴۵۷ سال است. در این گاه‌شماری روز اول سال طوری تنظیم شده که با آغاز بهار مصادف شود و در پایان، هر سال ۳۶۵ یا ۳۶۶ روز دارد. تقویم رسمی ایران بر اساس تقویم جلالی است.
5- تقویم بودایی
تقویم بودایی در سرتاسر جنوب شرقی آسیا مورد استفاده بوده و بر اساس گاه‌شمار هندو است. این تقویم از روش سال نجومی استفاده می‌کند که در واقع زمانی است که زمین به دور خورشید می‌چرخد. البته تقویم بودایی مانند دیگر تقویم‌های «سال خورشیدی» که دارای سال کبیسه هستند، تلاش نمی‌کند با این‌گونه محاسبات زمانی هماهنگ باشد. به همین دلیل، تقویم بودایی به طور آهسته و با سرعت تقریباً یک روز در هر قرن، از توازن سال خورشیدی خارج می‌شود. اگرچه تقویم بودایی به طور رسمی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، اما از آن برای تعیین جشنواره‌ها و مراسمات مهم کمک می‌گیرند.
4- ویکرم سموت، ساکا سموت و کالی یوگا
این سه تقویم، تقویم‌های هندو هستند. ویکرم سموت در نپال و برخی ایالت‌های هند استفاده می‌شود. این تقویم از ماه‌های قمری و سال نجومی برای تعیین زمان استفاده می‌کند. ساکا سموت، تقویم رسمی هند است که توسط هندوهای جاوه و بالی نیز مورد استفاده است. ماه‌های این تقویم عمدتاً بر اساس علائم مدار «منطقةالبروج» تعیین می‌شود تا سال نجومی. منطقةالبروج که فلک‌البروج و گردآسمان نیز نامیده می‌شود، کمربندی با پهنای ۱۶ درجه از کره سماوی پیرامون دایرةالبروج است که حدود ۸ درجه از شمال و ۸ درجه از جنوب در امتداد آن را می‌پوشاند. کالی یوگا آخرین چرخه از ۴ چرخهٔ عصر یوگا است. چرخهٔ اول، عصر حقیقت و تکامل است؛ چرخهٔ دوم، عصر امپراطوران و جنگ‌ها است؛ چرخهٔ سوم، عصر شیوع بیماری‌ها و نارضایتی‌ها است و چرخهٔ آخر یعنی کالی یوگا، عصر جهالت و تاریکی است. طبق این تقویم، جهان کنونی در عصر کالی یوگا (جهالت و تاریکی) به سر می‌برد. تقویم کالی یوگا حدوداً ۵۰۰۰ سال پیش آغاز شد و گفته می‌شود دارای مدت‌زمانی ۴۷۲ هزار ساله است.
3- تقویم ژاپنی
تقویم ژاپنی از سال ۱۸۷۳ میلادی تاکنون از روش سال خورشیدی تقویم گریگوری استفاده می‌کند. ژاپن همچنین از اسامی دوره‌های مختلف نیز برای تعیین زمان خود استفاده می‌کند؛ روشی که از چینی‌ها اقتباس کرده است. بر اساس این روش، مدت‌زمان فرمانروایی هر امپراطور، آغازگر دوره‌ای جدید در تاریخ این کشور است. روش مذکور از سال ۷۰۱ تا ۱۸۷۳ میلادی، مورد استفادهٔ کشور ژاپن بوده است. با این حال، تا پیش از سال ۱۸۷۳، دوره‌ها و عصرهای مختلف ژاپن عمدتاً بر اساس وقایع مختلف مشخص می‌شدند تا این که بر اساس فرمانروایی یک پادشاه باشد.
2- تقویم چینی
تقویم چینی بر پایهٔ سیستم قمری-خورشیدی است. طبق این تقویم، هر ماه در روز «هلال ماه نو» شروع می‌شود. شروع سال چینی نیز با موقعیت مکانی ماه مشخص می‌شود، یعنی هنگامی که ماه مابین انقلاب زمستانی (کوتاه‌ترین روز سال و شب یلدا) و اعتدال بهاری قرار دارد. چین به طور رسمی از تقویم گریگوری استفاده می‌کند اما تقویم چینی نیز برای جشن گرفتن تعطیلات در این کشور مورد استفاده است.
1- تقویم گریگوری
تقویم گریگوری از جمله تقویم‌های رایج بسیاری از کشورهای جهان است. این تقویم، جای تقویم ژولینی را گرفت تا با افزایش ۰۰٬۲ درصدی طول سال، دقت آن را بهبود بخشد. تقویم گریگوری توسط پاپ گریگوری سیزدهم در قرن شانزدهم میلادی معرفی شد. اگرچه تقویم گریگوری، تقویم مسیحیان است اما در کشورهای زیادی مورد استفاده است.
تقویم مصری هم جالب است