۱۰ جاندار که انسان آن‌ها را از انقراض نجات داده است!

ما انسان‌ها موجوداتی پر از ضد و نقیض هستیم. تاریخ ما پر است از کشفیات علمی که به ما اجازه می‌دهد سطح زندگی خود را بهبود بخشیده و پیشرفت کنیم. به صورت همزمان ما از همین دست‌آوردهای فوق العاده برای ایجاد آسیب‌های بی مورد استفاده می‌کنیم. به تناسب ما این رفتار را «طبیعت انسان» می‌نامیم. ما با تمام فشارهای منفی که به یکدیگر وارد می‌کنیم، گاهی دیدگاه خوبی که توانایی آن را داریم از دست می‌دهیم. فرهنگ رو به افزایش توجه به طرفداری محیط زیست بر بسیاری از انواع شگفت انگیز زندگی که بر اثر بی دقتی ما از بین رفته است، تاکید می‌کند. در اینجا ۱۰ حیوان یا گیاه را می‌آوریم که ادامه وجودشان را مدیون انسانیت هستند، از شپش سر گرفته تا گاومیش اروپایی که انسان‌ها آن‌ها را از انقراض نجات داده‌اند.

10- شپش سر

شپش سر شایع تنها می تواند بر روی سر انسان به حیات ادامه دهد. بسیاری از انگل‌ها مختص به گونه خاصی هستند. ما گاهی فراموش می‌کنیم که وقتی یک موجود منقرض می‌شود به همراه آن تعدادی انگل که مختص به آن گونه هستند نیز با آن از بین می‌روند. با این حال از بین انگل‌های مختص انسان، شپش سر از آنجایی که بین معدود انگل‌هایی هستند که برای ما فایده دارند مورد نظر است. هجوم شپش در دوران کودکی با اینکه آزار دهنده است، امری بی خطر می‌باشد. هر چند مخصوصاً در مکان‌هایی با رعایت اصول بهداشتی ضعیف، شپش سر باعث بالا بردن مصونیت طبیعی به شپش‌های بدن خطرناک‌تری می‌شود که بیماریهایی پر خطر و گاهی مرگ آور را منتقل می‌کنند. شهرنشینی مدرن کامل است اما نیاز به فواید شپش سر را از بین برده، ولی کسانی که در فقر زندگی می‌کنند همچنان از این مصونیت طبیعی سود می‌برند. بنابراین، به عنوان گونه‌ای از موجودات، شپش سر هنوز به ما کمک می‌کند و در مقابل، آن‌ها نمی‌توانند بدون زندگی کردن روی سر انسانها، به حیات ادامه دهند. هر چند ممکن است قصد آن را نداشته باشیم، به سادگی با ادامه بقایمان، ما به این گونه امکان بقا داده‌ایم و حتی امروزه نیز مردمی از این موجودات سود می‌برند.

9- آووکادو

بسیاری از گیاهان برای انتشار دانه‌های خود از جانوران استفاده می‌کنند. گیاه، دانه خود را با یک روکش خوش طمع می‌پوشاند که جانوران گرسنه را برای خوردن دانه‌ها تحریک می‌کند و پس از مدتی حیوان، دانه کامل را به همراه مدفوع دفع می‌کند. این موضوع نه تنها همراه بودن دانه با مواد مغذی را تضمین می‌کند، بلکه گیاه را در ناحیه‌ای بزرگ پخش می‌کند. آووکادو مورد نظر نیز به همین صورت تکامل یافته است. هرچند یک دانه آووکادو از نظر اندازه با یک تخم مرغ قابل مقایسه است، این سؤال پیش می‌آید که چگونه موجودی می‌تواند یک دانه آووکادو را از سیستم گوارشی خود عبور دهد؟ انسان‌ها موجودات نسبتاً بزرگی هستند، با این وجود خروجی غذا در شکم ما تنها دو میلیمتر قطر دارد. پس حیواناتی که به اندازهٔ کافی برای گذراندن دانه آووکادو بزرگ بودند، بسیار بزرگتر بوده‌اند. این حیوانات عظیم الجثه در حدود ۱۲ هزار سال پیش منقرض شدند. آووکادو نیز می‌توانست با آنها منقرض شده باشد اما نه برای مردم گرسنه و صنعتی آمریکای مرکزی که به کاشت این میوه به دقت و با دست ادامه می‌دادند. هر چند با روشی غیر طبیعی، اما آووکادوها به این صورت برای هزاران سال باقی ماندند. اکثر آنها وابسته به انسان‌ها برای ادامه بقای خود هستند. در صورتی که انسان‌ها کاشت آنها را قطع کنند، آووکادوها تنها شیوه انتشار خود را از دست می‌دهند و به زودی ناپدید می‌شوند.

8- همسترها

در اوایل این قرن یک جانورشناس تعداد بسیاری جونده عجیب و نایاب را در سوریه به دام انداخت. این موجودات یک قرن زودتر شناسایی شده و همستر سوریه‌ای یا همستر طلایی نامیده شدند. در بین آنها تنها یک نمونه مؤنث وجود داشت. بعد از گرفتن همسترها، این موجودات کمتر دیده شدند و باور بر این شد که آنها در حیات وحش از بین رفته‌اند. بعد از مطالعه بر روی آنها و نحوه تولید مثلشان مشخص شد که تعدادی از آن‌ها برای افزایش جمعیتشان فرار کرده‌اند در حالی که سایر آنها اجداد حیوانات خانگی امروز شدند. هر همستر طلایی امروزی می‌تواند به صورت ژنتیکی به همستر مونثی که مدت‌ها پیش گرفته شده بود ارتباط پیدا کنند و تمام یافته‌ها تاکنون نشان می‌دهد که همسترهای طلای وحشی در اسرائیل نیز از فراری‌های اصلی به وجود آمده‌اند. اگر به خاطر عمل یک زیست شناس نبود هیچ یک از گونه‌های همستر خانگی و وحشی وجود نداشتند.

7- گینگو

یک افسانه قدیمی می‌گوید یک پادشاه چینی نوع خاصی از درخت را که بسیار دوست داشت در حیات کاخ پادشاهی کاشت. باغبانانِ پادشاه، درخت را برای گل دادن پیدا کرده بودند و از آنجا که اینگونه برای بیشتر از پانصد سال عمر می‌کند، برای چندین نسل از آن لذت بردند. از دانه‌های آن برای پرورش فرزندان بسیاری استفاده شد. پس از قرن‌ها این درخت، گینگو در سایر نقاط جهان منقرض شده به شمار می‌رفت و تنها از روی فسیل آن مطالعه شده. از هنگامی که چین با غرب ارتباط برقرار کرد مشخص شد که درختی که تنها نقش آن بر سنگ‌های میلیون‌ها سال پیش شناخته می‌شد، همزمان در چین به علت علاقه پادشاهان گذشته گل می‌داده. امروزه گینگوهای دو لبه در اطراف جهان یافت می‌شوند، اما می‌توان از نظر ژنتیکی آنها را به یک درخت، یا ممکن است به گروه کوچگی از درخت، از تقریباً ۳۰۰۰ سال پیش در چین نسبت داد.

6- کرم ابریشم

بومبیکس موری، یا همان کرم ابریشم، برای انتشار گونه خود کاملاً به انسان وابسته است. بر خلاف اسمشان آن‌ها اصلاً کرم نیستند. در حقیقت یک لاوا یا هزار پا هستند. پیله آنها از ابریشم تشکیل شده که استفاده زیادی برای انسان‌ها دارد. آن‌ها برای مدت زیادی پرورش یافته و برای ابریشمشان در مدت ۵۰۰۰ سال استفاده شده‌اند که در طول این مدت نوع وحشی آنها به تدیج و به صورت طبیعی منقرض شده است. انواعی از آنها که برای ابریشم پرورش می‌یابند ناتوان هستند و در طول دگردیسی ناقص بال آنها کوچک شده است و قسمت دهان آنها بسیار کوچک می‌باشد مگراینکه توسط یک متخصص تغذیه شده باشند. بدتر از این به عنوان نتیجه‌ای از خانگی شدن، آن‌ها ترسی از مهاجمان ندارند و نمی‌توانند در محیط جنگلی به زندگی ادامه دهند. آن‌ها باید به صورت فیزیکی توسط نگهداری کنندگان برای جفتگیری در کنار هم قرار داده شوند. علاوه بر این کرم‌های ابریشم از یک زندگی متنعم لذت می‌برند به این علت که کرم‌های ابریشمی که سالم هستند و خوب تغذیه شدند بهترین ابریشم را تولید می‌کنند.

5- مرغ‌های باران برمودا

این پرنده‌های کم یاب در جزیره برمودا زندگی می‌کنند. هنگامی که این جزیره توسط اروپاییان بازدید شد تعداد بسیاری موش، سگ و تعداد دیگری از حیوانات که به‌ آنجا آورده شده بودند باعث انقراض پرندگان شدند. برای بیش از سیصد سال باور بر این بود که مرغ‌های باران برمودا منقرض شده‌اند. در سال ۱۹۵۱، ۱۸ پرنده که در کنار ساحل، لانه کرده بودند به صورت غیرمنتظره‌ای کشف شدند و بلافاصله تحت حفاظت قانونی قرار گرفتند. حتی در شرایط ایده آل هر گونه‌ای که به ۱۸ عضو کاهش یابد آینده‌ای ضعیف و غیر محتمل خواهد داشت. لانه‌ها از سایر جزیره با دیوار جدا شد تا از تداخل حیات وحش با این شرایط بحرانی جلوگیری کند و لانه‌های بیشتری توسط کارکنان حفاظت منابع طبیعی با دقت ایجاد شد و به این گونه برای افزایش تعداد پرندگان طی چند سال کمک کرد. داوطلبان برای نجات پرندگان علیرغم وجود خطر قابل توجه ای برای خودشان، در طول طوفان در سال ۲۰۰۳ هجوم آوردند و بسیاری از لانه‌های خراب شده برای پرندگان بازسازی شد که اگر این بازسازی بر عهده آن‌ها قرار داده می‌شد، ناپدید می‌شدند. اکنون حدود ۲۵۰ مرغ باران وجود دارند با ادامه توجه انسان‌ها، مرغ‌های باران ممکن است روزی دوباره به ۱۰۰ عدد برسند.

4- درخت عروس دریایی

این درخت از روی مرکز گل آن نامگذاری شده است که شاخک حساس عروس دریایی را به یاد می‌آورد. تا پایان قرن گذشته تصور می‌شد که این درخت در حال انقراض است، از آن وقت تاکنون تنها تعداد کمی، نمونه آزمایشی حفاظت شده در پارک‌های ملی در Seychelle وجود دارند. این گیاه یک گیاه قدیمی است که با آب و هوای امروزی ناسازگار است. تعداد آن به صورت طبیعی در طی هزاران سال به علت تغییر طبیعی آب و هوای زمین کاهش یافته، با این وجود این گونه تا جایی پافشاری کرده که تنها سه درخت در سال ۱۹۷۰ برای بقا تلاش می‌کردند. این درختان در حال حاضر توسط قانون حفاظت می‌شوند و گیاه شناسان برای یافت روشهایی جهت کمک به آنها در تلاش هستند. این دانه‌ها نمی‌توانند در محیط جنگلی رشد کنند و انسان‌ها تنها تحت شرایطی بسیار مرطوب موفق به رشد آن‌ها شده‌اند. امروزه جمعیت آن‌ها به پنجاه عدد افزایش پیدا کرده، اما این درختان با سازگاری ضعیفی که با آب و هوای مدرن دارند، بدون دخالت مداوم انسان‌ها نمی‌توانند با رقیبان سازگارتر خود رقابت کنند.

3- گاومیش اروپایی

مانند مرغهای باران برمودا، این موجود یکی از حیوانات دیگری است که توسط انسانها به سوی انقراض برده شد. گاو میش‌های اروپایی بزرگترین جانوران زمینی در اروپا هستند اما به علت شکار، کاملاً در حیات وحش از بین رفته‌اند، هر چند این موجود به صورت سنتی برای شاخ‌ها و پوستش از زمان Palaeolithic شکار می‌شد، افزایش شکار مدرن باعث کاهش تعداد آنها شد. سربازان در جنگ جهانی اول آنها را به صورت صدتایی برای گوشتشان علی رغم آگاهی از وضعیت خطرناک آنها شکار می‌کردند و آخرین گاو میش اروپایی در سال ۱۹۲۷ مورد شلیک قرار گرفت. خوشبختانه تعداد بسیاری از آنها در باغ وحش‌ها باقی ماندند و تولید مثل کردند. این اتفاق بلافاصله توجه بیولوژیست آلمانی هاینز هک را برانگیخت. هک اعلام کرد از آنجاییکه این حیوانات جدید حاوی ژن‌های پیشینیان منقرض شده‌شان هستند، می‌توان آنها را به قصد تولید اجداد از بین رفته‌شان پرورش داد. هک نمی‌خواست شاهد از بین رفتن گاو میش‌های اروپایی باشد که سمبل حیواناتی باستانی بودند. او به پرورش این موجودات از تنها ۱۲ عدد به ۴۰۰۰ عدد که به حیات وحش بازگردانده شدند کمک کرد. متاسفانه به علت منبع ژنتیکی کوچک، این گونه به شدت نسبت به تعدادی از بیماری‌ها آسیب پذیر است و توانایی تولید مثل نوع مذکر در حال کاهش است. بنابراین آنها همچنان به انسان‌ها برای جلوگیری از انقراض نیاز دارند.

2- کاج‌های وولمی

هرچند این درخت یک درخت کاج واقعی نیست، این گیاه تنها از روی فسیل‌هایی از میلیون‌ها سال پیش شناخته شد. در سال ۱۹۹۴ یک مأمور پارک، هنگامی که در حال قدم زدن در پارک ملی وولمی در استرالیا بود متوجه یکی از این درخت‌ها شد. سریعاً مشخص شد که این درخت یک فسیل زنده است و منقرض نشده بلکه نزدیک به انقراض است. کمتر از صد عدد درخت باقی مانده بود و بسیاری از آنها بیمار یا در حال مرگ بودند یا قادر به تولید مثل نبودند. مدل‌های ریاضی ثابت کرده‌اند که آنها بدون دخالت انسان در کمتر از هزار سال منقرض می‌شدند. در حال حاضر، یک برنامه‌ ترمیم، این درخت‌ها را به صورت قانونی حفاظت می‌کند و هزاران عدد از آنها به صورت موفقیت آمیز قابل کشت شده‌اند. آن‌ها اخیراً توسط New South Wales در استرالیا به عنوان جایگزینی محلی برای درخت کریسمس ترویج یافته‌اند. کاج‌های وولمی در طول فستیوال در گلدان نگه داشته شده و در مقصد کاشته می‌شوند.

1- اسب‌های وحشی مغولستان

بیشتر اسب‌های وحشی امروزی بازماندگان وحشی پیشینیان خانگی خود هستند. هرچند اسب‌های وحشی مغولستان هیچ وقت خانگی نبودند و تنها بازماندگان واقعی اسب‌های وحشی بر زمین هستند. نقاشی‌های باستانی نشان می‌دهد که انسان‌ها این حیوانات را حدود بیست هزار سال پیش شکار می‌کردند. هرچند از آنجایی که دمای هوا به صورت طبیعی گرم شده و ما به دوره‌ای بین دو دوره یخبندان نزدیک می‌شویم، مکان‌های زندگی آنها کاهش یافته و جمعیت این اسب‌ها در این هزار سال کمتر شده است. بعد از جنگ جهانی دوم تمام اسب‌های وحشی مغولستان به صورت غیر مستقیم به علت تخریب مستقیم محل زندگیشان در طول جنگ یا به علت شکار توسط سربازهای آلمانی برای تأمین غذا کشته شدند. جمعیت موجود در باغ وحش نیز کاهش یافت و تا سال ۱۹۴۵ تنها ۳۱ اسب باقی ماند. از بین آنها تنها ۹ عدد پرورش یافت و اکنون ما جمعیت آنها را به ۱۸۰۰ عدد رسانده‌ایم. از بین آنها ۳۰۰ عدد به منطقه حفاظت شده طبیعی در مغولستان و چین که آخرین بار در آنجا دیده شده بودند، بازگردانده شد. آن‌ها اکنون به شدت حفاظت می‌شوند و انتظار می‌رود گونه آنها ترمیم یابد.

+- تایلاکین

هر چند گونه‌های بسیاری وجود دارد که انسان‌ها در طول سال به وجود آورده‌اند (به‌طور قابل توجهی صدها عدد از آنها موجودات خانگی هستند) تعدادی از آنها در واقع منقرض شده و ما می‌توانیم آنها را بازگردانیم. ببر تاسمانی یا تایلیاکین نمونه‌ای از چنین حیوانی است. این جانور بزرگترین جانور گوشتخوار کیسه دار بود که هزاران سال پیش در تمام استرالیا به جز جزیرهٔ تاسمانی منقرض شد. تعداد آنها به علت بیماری و انقراض تدریجی گونه‌هایی از طعمه آنها همچنان در حال کاهش بود که مهاجران تازه اروپایی سر رسیدند. شکار و سگ‌های خانگی، کاهش تعداد تایلاکین ها را تسریع کرد. آخرین عدد از این حیوان در باغ وحشی در سال ۱۹۳۰ مرد. با این وجود نمونه‌های آزمایشی نگهداری شده با DNA کافی موجود است و محققان بر این باورند که روزی آنها را دوباره احیا کنند. با پیشرفت تکنولوژی انسان، در آینده ممکن است بتوانیم این حیوان بی مانند را بازگردانیم. هیچ چیز از این انسانی‌تر نیست که گونه خود را پیشرفت دهیم تا بتوانیم به گونه‌ای دیگر کمک کنیم.