۱۰ آتلانتیس دنیای واقعی!

وقتی اسم آتلانتیس‌ را می‌شنویم، به احتمال زیاد اولین تصویری که اغلب ما در ذهن جستجو می‌کنیم، شهری گمشده در زیر آب است که بعد از گذشت سال‌ها هنوز رازی سربه‌مهر باقی مانده است. شهری که به ظاهر اولین بار افلاطون در نوشته‌های خود به آن اشاره کرد و برای چند هزار سال کنجکاوی بی پایان بشر را برانگیخت. درحالی که آتلانتیس تاکنون یک افسانه مانده است، شهرهایی وجود دارند که واقعی هستند و سرنوشتی مشابه داشته‌اند. در ادامهٔ این مطلب با عجیب‌ترین همراه باشید.

این که چرا داستان‌های نهفته پشت شهر افسانه‌ای آتلانتیس ذهنیات ما را درگیر خودش کرده است، دلیل دارد. ایدهٔ اینکه کل یک شهر به یکباره زیر امواج ناپدید شود، تفکری وحشتناک است. شهرهایی که همانند آتلانتیس افسانه‌ای نیستند و در واقعیت چنین اتفاقی را تجربه کرده‌اند.

10- شهر Thonis-Heracleion، مصر

شهر مذکور توسط یونانیان قدیم Heracleion و توسط مصریان Thonis نامیده می‌شد. این شهر در ساحل شمالی مصر قرار داشت و به عنوان یکی از مهمترین شهرهای بندری مدیترانه تأسیس شد. شهر مورد نظر امروزه کف دریایی نشسته است که خود زمانی آن را به خدمت گرفته بود. اخیراً بر اثر حفاری‌هایی که ۱۲۰۰ سال پس از به زیر آب رفتن شهر صورت گرفته است، آرام آرام به رازهای پنهان آن پی می‌بریم. مصنوعاتی که به تازگی کشف شده است، نشان می‌دهد که Thonis زمانی یک مرکز بزرگ تجارتی و شهر بندری شلوغی بوده است. همچنین بیش از ۶۰ کشتی شکستهٔ قدیمی، همراه با صدها لنگر، سکه‌هایی از نقاط مختلف، لوح‌های حجاری شدهٔ مربوط به مصر و یونان باستان به علاوهٔ مجسمه‌های عظیمی که گمان می‌رود زمانی معابد شهری را زینت می‌دادند، در ناحیه‌ای در همان نزدیکی پیدا شده است. همچنین این معابد که به طرز مرموزی دست‌نخورده باقی مانده‌اند، به همراه هدایا و نذورات تقدیمی به خدایان مصر قدیم تکمیل می‌شوند.

شهر Thonis زمانی در حدود ۳۳۲ تا ۶۶۴ سال قبل از میلاد، مدخل ورود به مصر به شمار می‌رفت. اولین شواهد محکم در رابطه با وجود تمدن در این شهر که امروزه از خط ساحلی دور افتاده است، در ۶٫۵ کیلومتری ساحل فعلی یافت شده است. مانند بسیاری از شهرهای زیر آب، شرایطی که مصنوعات کشف شده در آن برای قرن‌ها غوطه‌ور بوده‌اند، آن‌ها را در حالت بسیار خوبی محافظت کرده است. چیزی که از آن اطلاعات دقیقی در دست نیست، این است که دقیقاً چگونه سرانجام این شهر منتهی به کف دریا شد. اگرچه، حدس و گمان‌هایی هست که ممکن است پس از یک زلزله غرق شده باشد. این شهر قبلاً روی تعدادی دلتای پرمخاطره بنا شده بود که به سمت دریا در حال حرکت بوده‌اند و بهترین حدس این است که شن‌ها و رس‌های ناپایدار سرانجام در برابر زلزله تاب نیاورده‌اند و شهر را به زیر آب فرو برده‌اند.

9- فاناگوریا (Phanagoria)، روسیه/یونان

شهر باستانی فاناگوریا، یک مورد از داستان‌های افسانه‌ای است که به حقیقت تبدیل شده است. طبق تاریخ رومی‌ها، ۶۳ سال قبل از میلاد، شورشی درگرفت و با سوختن بخش بزرگی از شهر و همچنین به قتل رسیدن همسر و فرزند پادشاه پُنتوس، مهرداد ششم (میترادات) توسط مردم خشمگین، به پایان رسید. برای سال‌ها تصور می‌شد که همهٔ این قضایا یک داستان است. اما سرانجام مشخص شد که این شایعات کاملاً بی‌پایه و اساس هستند و این موضوع حقیقت دارد. در یک سفر باستان‌شناسی به شهر مردهٔ زیر آبی Phanagoria، یک سنگ قبر پیدا شد که روی آن نوشته شده بود: "”Hypsikrates (همسر میترادات ششم). Hypsikrates شکل مردانهٔ اسم Hypsikratia به شمار می‌رود. این سنگ قبر بخش افسانه‌ای داستان این زن را جاودانه کرد، زیرا به قدری جسور و بی باک بود که شوهرش ترجیح می‌داد او را مرد خطاب کند.

فاناگوریا بزرگ‌ترین شهر یونانی است که اکنون در خاک روسیه و درون دریای سیاه قرار دارد. این شهر در قرن ششم قبل از میلاد تأسیس شد و هم‌اکنون یک‌سوم آن زیر آب است. فاناگوریا را به طور مستعار، آتلانتیس روسی می‌نامند. بخش عمده‌ای از قسمت زیر آبی شهر با شن پوشیده شده است که شامل سازه‌های بندری و پهنهٔ وسیعی از گورستان شهر می‌شود. غواصان همچنین تعدادی ته ستون مرمری، که زمانی پایهٔ نگهدارندهٔ مجسمه‌های عظیم بوده است، به همراه مقدار زیادی مصنوعات که توسط اشغالگران به جا گذاشته شده است، پیدا کرده‌اند. شهر فاناگوریا بیش از ۱۵۰۰ سال شکوفا بود و بالاخره در قرن دهم میلادی متروکه شد. هیچ‌کس بر سر چرایی متروکه شدن شهر اطمینان ندارد، اما هنوز هم شانس اینکه رازهای فاناگوریا فاش شود، وجود دارد. از قرن ۱۸ میلادی باستان‌شناسان توجه‌شان معطوف این مکان شده است، اماحفاری‌ها کند صورت می‌گیرد، چرا که بیشتر نقاط شهر توسط شن پوشیده شده و آن بخشی هم که روی زمین قرار دارد، زیر ۷ متر خاک مدفون شده است.

8- قصر کلئوپاترا، مصر

بخشی از شهر قدیمی اسکندریه ته اقیانوس قرار دارد. این شهر ۲۰۰۰ ساله، چندین دهه است که مورد حفاری قرار گرفته است. با وجود پیشرفت کند و پرزحمت، اما همان دید ضعیف و آب سنگینی که مانع حفاران و باستان‌شناسان شده، تاکنون این شهر را پس از اینکه بر اثر یک زلزله به ته اقیانوس رفت، برای نسل‌های بعد حفظ کرده است. در حالی که این مکان شامل قصر (کلئوپاترا) است، با این وجود چیزهای بیشتری در آن وجود دارد. مقرهای سلطنتی از جمله معابد، سربازخانه‌های ارتش، پایگاه‌های مرزی و مجموعه‌های شخصی عظیم، همه و همه در طول قرن‌ها تا حد زیادی دست نخورده باقی مانده‌اند. باستان‌شناسان مجموعه کاخی پیدا کرده‌اند که کلئوپاترا آن را خانهٔ خود و مارک آنتونی نامیده است. این خانه جایی است که کلئوپاترا به جای واگذار کردن حکومتش به فاتحان دست به خودکشی زد. مجسمه‌های بزرگ گرانیتی هنوز کف اقیانوس درست جایی که سقوط کرده‌اند، قرار دارند.

بین قرن‌های چهارم و هشتم میلادی یک سری زمین‌لرزه این ناحیه را لرزاند که همین عامل، اقامتگاه سلطنتی را به قبر آبی خودش تبدیل کرده است. آن‌ها همچنین پناهگاهی شخصی به نام Timomium پیدا کرده‌اند. این پناهگاه به دستور مارک آنتونی و به عنوان مکانی امن برای فرار از فشار دنیای بیرون ساخته شده است. اما آنتونی حتی قبل از اینکه بنا تکمیل شود، در برابر این فشارها سر تسلیم فرود آورد. باستان‌شناسان تاکنون توانسته‌اند گل و لای را از معبد Isis، مجسمهٔ پدر کلئوپاترا و فرزندش و از مکشوفات شخصی کوچکتر پاک کنند. مجسمه‌های کوچک، جواهرات، سفال و ظروف تشریفات مذهبی، همهٔ این موارد از این ناحیه بازیافت شده‌اند.

همچنین در سال ۱۹۹۴، باستان‌شناسان خرابه‌های فانوس دریایی اسکندریه را که یکی از عجایب هفتگانه دنیای باستان بود، در این مکان کشف کرده‌اند. برنامه‌هایی وجود دارد که با تأسیس یک موزهٔ زیر آبی این اجازه را به گردشگران بدهند تا بدون خیس شدن از خرابه‌های این شهر بازدید کنند. تاکنون اما به دلیل مشکلات در ساخت و ساز و تأمین بودجه، وقفه‌های عمده‌ای در این پروژه ایجاد شده است.

7- شیشنگ (Shicheng)، چین

شهر چینی شیشِنگ ۱۳۰۰ سال قبل تأسیس و بخش اعظمی از آن، در ۳۰۰ سال بعد ساخته شد. معماری متمایز این شهر شامل بناهایی است که قدمت آن‌ها به سلسله‌های مینگ و چینگ که از سال ۱۳۶۸ میلادی شروع شدند، بر می‌گردد. بخش عظیمی از این شهر در سال ۱۹۵۹ غرق شد (به دلیل سد سازی) و در کمال تعجب این غرق شدن با هدف بود. بیش از ۳۰۰۰۰ نفر ساکن این شهر، انتقال داده شدند که برای برخی به معنای ترک خانه‌های اجدادی‌شان بود. خانواده‌های این شهر قادر بودند تاریخ‌شان را تا نسل‌ها طبقه‌بندی کنند که این موضوع همیشه شهر شیشنگ را در وضعیتی پیچیده قرار می‌داد. با این وجود، هیچ چیز نمی‌تواند مانع پیشرفت شود و این شهر برای ایجاد سد Xin’an و یک نیروگاه عظیم برق‌آبی به زیر آب فرو رفت.

امروزه، شهر شیشنگ ۴۰ متر زیر آب قرار دارد، این بدین معنی است که بسیار خوب حفظ شده است. این شهر کاملاً از دست نرفته است. در سال ۲۰۰۱، دولت چین شهر را مورد بازنگری قرار داد و متوجه شد که دیوارهٔ سنگی چند صدسالهٔ آن هنوز به طرز شگفت‌آوری حفظ شده است. قدمت این دیوار به قرن ۱۶ میلادی برمی‌گردد و هنوز هم سر پا است و ۵ ورودی شهر به علاوهٔ مجسمه‌های بی‌شماری را پشتیبانی می‌کند. در حال حاضر با انجام غواصی، در حال نقشه‌برداری و اکتشاف دوباره در خرابه‌های باستانی شهر شیشنگ هستند.

6- شهر باستانی اولوئوس (Olous)، کرت، یونان

با وجود اینکه یا دسترسی به بسیاری از شهرهای زیر آبی مشکل است یا توسط باستان‌شناسان حفاظت می‌شوند، اما باقی‌مانده‌های شهر تمدن مینوآن یعنی اولوئوس در دسترس همگان قرار گرفته است. شهر اولوئوس زمانی در انتهای شمالی جزیرهٔ کرت واقع و شهر پررونقی با سی تا چهل هزار جمعیت بود. اگرچه این شهر قبل از سال ۸۰۰ میلادی در اوج شکوه خود قرار داشت، ولی بر خلاف دیگر شهرهای کرتی که روی زمین‌های سنگی بنا شده بودند، این یکی روی شن‌های بی‌ثبات ساحلی ساخته شده بود. از این رو طی زمین‌لرزه‌ای، این شهر کاملاً درون آب‌های اطرافش فرو رفت. امروزه، غواصان حرفه‌ای و غواصان معمولی که از ماسک و لولهٔ تنفسی استفاده می‌کنند (اِسنورکِلِر)، می‌توانند آزادانه به جستجو و کنجکاوی در میان خرابه‌های این شهر باستانی بپردازند.

آب‌های شفاف منطقه، فرصتی عالی را برای گشت و گذار در این خرابه‌های زیر آبی و گاهی‌اوقات حتی پیدا کردن اشیا عتیقه‌ای همچون سکه‌های قدیمی فراهم آورده‌اند. بعضی از ویژگی‌های شهر اولوئوس مانند دیوار قدیمی شهر، هنوز بالای آب قرار دارند و موقعیت دقیق این شهر غرق شده را مشخص می‌کنند. به علاوه، هنوز برخی از نقاشی‌های دیواری، کف‌ها و دیوارها وجود دارند که ارزش بازدید بالایی دارند.

5- روستای Mulifanua، ساموآ

اقوام لاپیتا ساکنان اصلی میکرونزی و پلینزی بودند. این قوم پس از ترک تایوان و آسیای شرقی در ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، در جزایر مستقر شدند و تا سال ۵۰۰ پیش از میلاد تعداد بی‌شماری سکونت‌گاه در سراسر جزایر اقیانوس آرام ساختند. این قوم، ماهیگیران و دریانوردانی بسیار ماهر بودند که همچنین برای مهارت بسیار متمایزشان در سفالگری مشهور بودند. کشف بیش از ۴۰۰۰ تکه سفال در ساحل جزیرهٔ آپولو (Upolu) تأیید می‌کند این سکونت‌گاه باستانی که در حال حاضر به زیر آب‌های اقیانوس آرام رفته است، یکی از روستاهای منطقهٔ لاپیتا بود. باستان‌شناسان بنا بر پیشه‌ای که در ۳۰۰۰ سال قبل و در طول دورهٔ مهاجرت و ساکن شدن در سراسر جزایر جریان داشت، آن را تاریخ‌نگاری کرده‌اند.

جزیرهٔ آپولو تنها محل زندگی تأیید شدهٔ مردم لاپیتا است که در ساموآ یا ساموآی آمریکایی قرار دارد. باور غالب این است که در زمانی که مردم در اینجا زندگی می‌کردند، این ناحیه یک ساحل وسیع شنی بوده است. با وجود اینکه کمی بیشتر از تکه‌های سفالی از روستای Mulifanua باقی‌مانده است، تصور می‌شود که زمانی این روستا، یکی از روستاهای چوب‌پای (خانه‌هایی سنتی که بر پایه‌های چوبی باریک و بلندی روی سطح آب بنا شده‌اند) متمایز لاپیتا بوده است. مشخص نیست که چه تعداد روستای دیگر در این جزایر وجود داشته است، چرا که پس از چند قرن، سطوح آبی شدیداً متغیر است و نقطه‌ای که زمانی خط ساحلی بوده، ممکن است در حال حاضر مرکز یک جزیره باشد.

4- خلیج کامبای یا خامبات (Gulf of Cambay)، هند

در سال ۲۰۰۲، خرابه‌های یک شهر باستانی شگفت‌انگیز در خلیج کمبی کشور هند پیدا شد. این شهر قدیمی که در ۴۰ متری عمق آب دفن شده است به طور کاملاً تصادفی، توسط سازمانی که در حال انجام تحقیقات دربارهٔ آلودگی آبی بود، کشف شد. این شهر از آن چیزی که امروزه می‌دانیم قدیمی‌تر است، تا آنجایی که باستان‌شناسان قدمت آن را تا ۵۰۰۰ سال تخمین می‌زنند. سابقاً، شهر ۴۰۰۰ سالهٔ هاراپان (Harappan) به عنوان مهد زندگی شناخته می‌شد. شهر پررونق واقع شده در میان دو رود و با سیستم‌های ذخیره سازی آب، خیابان‌های خوش‌ساخت، بندرها و استحکامات که برای مدتی به طرز قابل توجهی پیشرفت کرد. اکنون برخی بر این باورند مردمی که هاراپان را تأسیس کردند زادهٔ این شهر قدیمی‌تر (خلیج کامبای) بوده‌اند و شاید به دلیل بلعیده شدن آن توسط آب‌ها مجبور به ساخت هاراپان شده‌اند. تکه‌های سفالی، مهره‌های تزئینی و مجسمه‌هایی همراه با استخوان و دندان انسان از این شهر تازه کشف شده پیدا شده‌اند.

با انجام تست‌های عمرسنجی با استفاده از عنصر کربن روی بقایای انسانی، عمر آن‌ها نزدیک به ۹۵۰۰ سال تخمین زده شده است. در آن زمان، سطوح آب اقیانوس بیشتر بود و امروزه پائین‌تر از آن دوره قرار دارد. این شهر باستانی در نهایت بر اثر ذوب آخرین یخ‌های عصر یخبندان و افزایش سطح آب، غرق شد. باقی‌مانده‌های ساکنان این شهر اکنون زیر آب هستند. ایدهٔ وجود این تمدن باستانی موردی است که مردم زیادی دربارهٔ آن حرف می‌زنند، اما طبق بررسی‌های واحد شتاب رادیو کربن دانشگاه آکسفورد، تکه‌های چوبی و دیگر قطعاتی که از این محل بازیابی شده‌اند، در شرایط بسیار خوبی به سر می‌برند و سن‌سنجی کربن روی چنین قطعاتی بسیار دقیق است.

3- خرابه‌های دوران ماقبل اینکای دریاچه تیتیکاکا، بولیوی/پرو

دریاچهٔ تیتیکاکا به عنوان مرتفع‌ترین دریاچهٔ قابل کشتیرانی، به مدت طولانی رازی را درون خود نهفته است. حتی امروزه بومی‌ها اعتقاد دارند که این دریاچه مقدس است و برای مدتی عمق و سختی غواصی در آن، این تصور را به وجود آورده بود که دریاچه سعی دارد به طرز عجیبی رازهای خود را محفوظ نگه دارد. اخیراً، گروه‌های غواصی از Akakor Geographical Exploring برای سندیت دادن به خرابه‌هایی که در کف دریاچه پیدا کرده‌اند، بیش از ۲۰۰ عملیات غواصی انجام داده‌اند. وجود چالش غواصی در بخش‌های عمیق، باعث سرخوردگی و ناامیدی این گروه نشده است. باستان‌شناسان خرابه‌های یک مجموعه معبد قدیمی را پیدا کرده‌اند که قدمت آن به دوران ماقبل اینکاها باز می‌گردد. سن این مجموعه را که شامل یک معبد، جاده‌ها، دیواره‌ها و چندین تراس (برای رشد محصولات زراعی) می‌شود، حدود ۱۵۰۰ سال تخمین زده‌اند.

داستان‌هایی در طول چند نسل میان خانواده‌های بومی دست به دست شده‌اند. این خانواده‌ها داستان شهری گمشده زیر آب را بازگو می‌کنند و تا این اواخر، فناوری کافی برای غواصی وجود نداشته است. این مجموعه معبد در عمق ۲۰ متری آب کشف شده است و غواصان با کشف اولین سرنخ و دنبال کردن آن، به این مجموعه رسیده‌اند. طبق افسانه‌های قومی مردم اینکا، دریاچهٔ تیتیکاکا محل پیدایش کل تمدن اینکاها است. مدت‌های طولانی است که گفته می‌شود این دریاچه محل شهری باستانی به نام واناکو (Wanaku) است و همچنین شایعه شده بود آخرین مکانی که طلای دزدیده شده توسط فاتحان اسپانیایی در آن پنهان شده این دریاچه است. مصنوعات بی‌شماری در این محل کشف شده‌اند که شامل تکه‌های طلا، مجسمه‌های سرامیکی، مجسمه‌ها و بشقاب‌های سنگی، استخوان انسانی و حیوانی و همچنین ظرف‌های بخور می‌شوند.

2- اتلیت-یام (Atlit-Yam)، سرزمین اشغالی

اتلیت-یام نامی است که به چندین شهرک عصر نوسنگی در طول ساحل کرمل داده شده است. منطقه‌ای گسترده که شامل چاه‌های سنگی باستانی، پی‌هایی مربوط به خانه‌های مسکونی و دیگر بناها، فنداسیون‌های مدور و جاده‌های قدیمی می‌شود. برآورد شده است که این بناها بین ۷۵۵۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل ساخته شده‌اند و باور می‌رود که پس از یک سونامی ناگهانی (احتمالاً بر اثر فوران یک آتشفشان)، این ناحیه به زیر آب فرو رفته است. در مرکز این سکونت‌گاه محافل سنگی باستانی وجود دارد که فرمی از عبادت‌گاه‌های (زمین عبادت) مذهبی شامل چشمه‌های آب شیرین است. برخی از سنگ‌ها مانند محفل‌های (دوری) سنگی سنتی به صورت قائم ایستاده‌اند، در حالی که به نظر می‌رسد صفحه‌های سنگی دیگر به عنوان سنگ‌های قربان‌گاه و محراب استفاده می‌شده‌اند.

به علاوه باقی‌مانده‌های انسانی هم در این محل پیدا شده‌اند که شامل اسکلت ۶۵ مرد، زن و بچه می‌شوند. بررسی اسکلت‌ها نشان می‌دهد که چندین نفر از این اشخاص، بر اثر بیماری سِل جان داده‌اند که این موضوع این محل را به میزبان اولین موارد شناخته شدهٔ این بیماری کشنده تبدیل می‌کند. همچنین ابزارهای سنگی و استخوانی به همراه دانهٔ گیاهان اهلی مانند کتان و جو در این ناحیه کشف شده‌اند. شواهد نشان دهندهٔ جامعه‌ای است که نه تنها متکی به ماهیگیری بوده بلکه حیوانات اهلی و کشاورزی هم در آن نقش به‌سزایی داشته‌اند.

1- شهر باستانی Baiae، ایتالیا

 شهر رومی باستانی‌ای که مقدار کمی مانند سدوم و گومورا (شهرهای ذکر شده در کتاب پیداش و سراسر کتاب مقدس عبری) و تا حد زیادی مانند لاس وگاس امروزی بود. این شهر در واقع زمین بازی نخبگان، ثروتمندان و افراد سرشناس، محل تعطیلات دائمی برای افرادی همچون ژولیوس سزار و نرون در زمان خود بود. چشمه‌های داغ، بخشی از جاذبه‌های این شهر بودند. این چشمه‌ها در یک سری دهانهٔ آتشفشانی قرار داشتند و منبعی دائمی از آب‌های گرم برای حمام و چشمهٔ آب معدنی (اسپا) را فراهم می‌کردند. در قرن هشتم میلادی، اعراب وحشی به این ناحیه حمله کردند و شهر را به یغما بردند. این شهر هیچ‌وقت بازیابی نشد و سرانجام در حدود قرن پانزدهم میلادی متروکه شد. هرچند، همزمان سطح آب در حال افزایش بود و شهر به آرامی غرق شد، چرا که روی خلیج واقع شده بود. حتی دریچه‌های آتشفشانی که سر جای اولی خود در شهر قرار داشتند نیز تغییر کردند و شهرهای دیگر این ناحیه مانند پوتزولی و میزنو (Miseno) به زیر امواج فرو رفتند.

امروزه، کل این ناحیه محل تفحص باستان‌شناسی است که می‌توان با استفاده از تورهای قایق‌سواری، بالای خرابه‌های آن به گشت و گذار پرداخت یا با استفاده از غواصی اسکوبا (غواصی به همراه لوله تنفسی) در میان این خرابه‌ها به جستجو مشغول شد. این منطقه پهناور شامل مجسمه‌های اودیسه و یک همراه (نام شهر به خاطر هدایتگری او Baiae نامیده شد)، یک بندرگاه که در ۳۷ سال قبل از میلاد به سفارش مارکوس ویپسانیوس آگریپا (یک نظامی اهل روم) ساخته شد، ویلاها، دالان‌ها و باقی‌مانده‌هایی از صدف باستانی رومی و استخرهای پرورش ماهی می‌شود. همچنین ویلای Pisonian که در قرن اول پیش از میلاد ساخته شد، پس از آن توسط امپراطور نرون غصب و خانوادهٔ مالک آن به دلیل توطئه علیه امپراطور کشته شدند. غواصان می‌توانند میان مجموعهٔ حمام گشت و گذار و خیابان‌های باستانی روم را در کف این شهر دنبال کنند.