در حالیکه انسان قلمرو آگاهیهای خود از ناشناختههای جهان را توسعه میدهد هنوز اما ابزاری که به کمک آن این کار را انجام میدهد ناشناخته مانده است. مغز مسئول هر آن چیزی است که انسان را انسان میسازد. تمام اعمال زیستی ما و همه آنچه تفکرش مینامیم به کمک مغز ما صورت میگیرد و این ابزار شناخت جهان بیرونی ما هنوز خود در پردهای از اسرار قرار دارد. مجله نیوساینتیست در شماره آوریل خود به ۹ سؤال بزرگ درباره مغز پرداخته است که خلاصهای از هفت مورد آن در پی میآید.
7- حافظه از چه ساخته شده است؟
حافظه ریشه و پایه تفکر به شمار میرود. اگر ما قادر به تحلیل اطلاعات و تصمیم گیری هستیم به این دلیل است که به انباشته حافظه خود دسترسی داریم. چیزی که امروزه درباره شکل گیری حافظه می دانیم این است که در فرآیند شکل گیری خاطرات ارتباطات بین سلولهای عصبی تقویت میشود. سال گذشته گروهی از محققان توانستند طی فرآیند شکل گیری خاطره، آزاد شدن پروتئینی را مشاهده کنند که در سیناپسها ظاهر میشد.
همچنین درباره چگونگی ذخیره شدن یک داده در حافظه کوتاه مدت و انتقال آن به حافظه بلندمدت بحثهای فراوانی در جریان است و در یکی از جدیدترین تحقیقات تغییر نرونها در هنگام این شکل گیری شناسایی شده است. هنوز DNA شیمیایی در ساختار بحثهای متعددی درباره چگونگی شکل گیری این خاطرات در جریان است.
6- آیا میتوان مغز را بازتولید کرد؟
تا سالها این ایده عمومی وجود داشت که مغز انسان قادر به بازتولید سلولهای خود نیست و همان سلولهایی که از ابتدای تولد در مغز شما وجود داشته است را تا آخر عمر همراهی میکند. اما تحقیقاتی که در دهه ۹۰ به نتیجه رسید نشان داد که این ایده درستی نیست و مغز میتواند سلولهای عصبی جدیدی در طول زمان تولید کند. آیا این بدان معنی است که برای درمان بعضی از بیماریها نظیر پارکینسون و آلزایمر میتوان سلولهای آسیب دیده را با سلولهای سالم جایگزین کرد؟ اگرچه به دلیل پیچیدگیها و تنوع زیاد سلولهای مغزی چنین چیزی هنوز امکان پذیر نیست اما بعضی عصب شناسان نسبت به اینکه در آینده و البته با دشواریهای فراوان بتوان چنین کاری را انجام داد خوشبین هستند.
5- نقش نرون های آینهای چیست؟
ضرب المثلی وجود دارد که وقتی میخندید جهان هم به شما میخندد. اگرچه باورش سخت است اما یکی از هیجان انگیزترین دستاوردهای عصب شناسی این موضوع را تأیید میکند. عصب شناسان این سیستم را اساس پدیده همدلی عصبی میدانند به این معنی که زمانی که گروهی از دانشمندان بخشی از مغز را تحریک کردند تا فعالیت ویژهای را انجام دهند متوجه شدند نه تنها نرون هایی که مسوول این عمل بودند، فعال شدند بلکه گروه دیگری از نرون های دیگر که ارتباطی مستقیم با آن عملکرد نداشتهاند مطابق با آن درخواست فعال میشوند. هنوز کار بر روی نحوه عملکرد این دسته از سلولهای عصبی ادامه دارد و قرار است تازهترین نتیجه این پژوهشها ماه جاری منتشر شود.
4- چند مرحله از هوشیاری وجود دارد؟
شاید گمان کنید هوشیاری مانند یک کلید روشن و خاموش عمل میکند و در یک زمان یا شما هوشیار هستید یا غیرهوشیار اما به نظر میرسد مراحل هوشیاری انسان بسیار بیشتر از یک حالت دوگانه است. بسیاری به سه مرحله هوشیاری. بیداری، خواب و خوابی که در آن رؤیا دیده میشود اشاره میکنند، اما عصب شناسان معتقدند در همین حد، لایههای بیشتری وجود دارد مثلاً اگر شما با پدیده راه رفتن در خواب مواجه شوید در آن صورت بخشهای بیشتری از مغز شما که درگیر فرآیندهای هوشیاری است درگیر میشوند و عملاً سطح متفاوتی از هوشیاری را نشان میدهند، همچنین مراحل تازهای در میان حالت کما و هوشیاری مشخص کردهاند.
بدین ترتیب حوزههای متعددی از هوشیاری مورد بررسی قرار میگیرد و در نهایت اینکه، هوشیاری حالت مشخص و دقیقی نیست که بتوان به راحتی مرز میان آن و بی هوشی را مشخص کرد و در بین این حالات، مناطق خاکستری بسیاری وجود دارد.
3- ارتباط میان مغز و بدن تا چه حدی است؟
اگر شما دچار بیماری شده باشید و در بیمارستان دوران نقاهت خود را طی کنید، اگر این شانس را داشته باشید تا در اتاقی مشرف به منظرهای باز استراحت کنید سرعت بهبود شما به طور چشمگیری نسبت به فرد مشابهی که در اتاقی بدون منظره استراحت میکند، سریعتر خواهد بود. امروزه درباره تأثیر مغز بر بهبود بدن و تأثیر بر رفتارهای زیستی آن شکی وجود ندارد اما هنوز هم سناریویی که در پشت پرده چنین رفتاری عمل میکند در هالهای از ابهام باقی مانده است. به نظر میرسد مغز با تاثیرگذاری بر سیستم ایمنی بدن بتواند تاثیری مستقیم بر عملکرد بدن بگذارد البته بررسیهای بیشتر نشانههایی از دخالت بخش دیگری از سلولهای عصبی در این ارتباط مغز – بدن هم حکایت دارد. شاید یکی از جذابترین تاثیراتی که میتوان در این زمینه دید بحث دارو نماها و تأثیر آن در بهبود بیماریهاست.
2- چرا بعضیها از دیگران باهوشترند؟
تا مدتها گمان میشد هوش رابطهای مستقیم با حجم مغز دارد در حالی که تحقیقات بعدی نشان داد این موضوع تصوری نادرست است. بیشتر از آنکه اندازه مغز در هوشمندی افراد نقش داشته باشد به نظر میرسد وجود شبکهای قویتر بین نرون های مغزی که باید پیامهای مختلف را رد و بدل کنند است که در این موضوع نقش ایفا میکند و هرچه شما شبکه ارتباطی بیشتری بین نرون های مغزی داشته باشید – یک نمونه آن چین خوردگی غشای مغزی است – شانس هوشمندی و قدرت انتقال شما بیشتر است. از سوی دیگر تحقیقات نشان میدهد توانایی انتقال الکتریکی در کانالهای عصبی مغز، پارامتر دیگری است که در زمینه بالاتر بودن توانایی ذهنی نقش ایفا میکند. اینکه وراثت در هوشمندی نقش ایفا میکند مساله تأیید شدهای است اما هنوز هیچ توضیحی درباره علت و نحوه عملکرد ژنها در این زمینه وجود ندارد.
1- آیا ممکن است روزی بتوانیم ماشینی دارای ادراک بسازیم؟
آیا انسان روزی به جایی خواهد رسید که بتواند ماشینی بسازد که همانند انسان فکر و احساس کند؟ آیا هوش مصنوعی در این زمینه ممکن است تا این حد پیشرفت کند؟ واقعیت این است که در این مرحله از دانش بسیاری از دانشمندان پاسخ منفی به این پرسش میدهند و معتقدند دانش فعلی ما اجازه چنین عملی را نمیدهد. اما از هم اکنون پروژههایی آغاز شده است تا به مدلی برای ترکیب هوش مصنوعی با آنچه درباره احساسات و تفکرات می دانیم دست یابند. بدین ترتیب با راهی که امروز آغاز شده ممکن است در آیندهای نه چندان نزدیک به این نتیجه برسیم. اگرچه چالش پیش روی دانشمندان در این زمینه حتی از فرستادن انسان به ماه هم بیشتر است.
سلام من محمد امین کامگاری هستم، مطالبتون خیلی جالب بود
مچکرم، موفق باشید