۱۰ تفاوت قطب شمال و جنوب!

دو قطب زمین دقیقا رو به روی هم قرار دارند و خیلی از ویژگی‌هایشان دقیقا مخالف هم هستند. این مطلب نگاهی می‌اندازد به مهم‌ترین تفاوت‌های این دو منطقه سکونت ناپذیر، پس با ما همراه باشید.

10- تغییر شکل

منطقه‌ی شمالگان که در قطب شمال قرار گرفته یک چرخه‌ی ذوب شدن طبیعی را دنبال می‌کند که در طی آن تقریباً نیمی از لایه‌های یخ در طول تابستان ذوب می‌شوند و در زمستان دوباره یخ می‌زنند. در زمستان مساحت یخ قطب شمال تقریباً به اندازه‌ی آمریکا است. با این حال تحقیقات جدیدی وجود دارند که ادعا می‌کنند لایه‌ی یخی که به قطر ۳.۵ کیلومتر در گرین‌لند قرار دارد به سرعت در حال ذوب شدن است به طوری که تا پایان قرن میلادی کنونی چیزی از آن باقی نخواهد ماند. سایر تحقیقات نشان داده‌اند که تا پایان این قرن ممکن است منطقه‌ی شمالگان در طول تابستان به کلی بدون یخ باشد.

از طرف دیگر در منطقه‌ی جنوبگان که در قطب جنوب قرار دارد این چرخه‌ی آب شدن یخ‌ها اتفاق نمی‌افتد و لایه‌های یخ تقریباً در تمام مدت سال به یک اندازه و شکل هستند. اما تحقیقات جدید ثابت کرده‌اند که قطب جنوب هم به دلیل تأثیرات گرم شدن کره‌ی زمین و تغییر در آب و هوا در حال ذوب شدن است. اگر در یک روز تمام یخی که در قطب جنوب قرار دارد ذوب شود (که البته این اتفاق به این زودی نخواهد افتاد) ارتفاع آب دریا‌ها و اقیانوس‌ها تا ۶۰ متر افزایش خواهند یافت. جالب این است که قطب شمال سریع‌تر ذوب می‌شود چون داخل آب اقیانوس است و جریان‌های آن سرعت ذوب شدن را افزایش می‌بخشند اما قاره‌ی قطب جنوب بر روی بستری از سنگ است و بنابراین جریان‌های اقیانوسی بر آن تأثیری ندارد.

9- سوراخ لایه‌ی ازن

درست در بالای منطقه‌ی جنوبگان در لایه‌ی ازن سوراخی ایجاد شده که در حال حاضر سه برابر مساحت آمریکا است. لایه‌ی ازنی که در بالای منطقه‌ی شمالگان قرار دارد هم هر روز نازک‌تر می‌شود اما هنوز سوراخی در این قسمت وجود ندارد. البته عبارت سوراخ لایه‌ی ازن به این معنی نیست که واقعاً به صورت فیزیکی سوراخی در این منطقه از جو ایجاد شده بلکه به این معنی است که ماده‌ی شیمیایی به نام ازن که جو زمین را پوشانده و از آن در برابر پرتوهای خورشیدی محافظت می‌کند به شدت صدمه دیده و در بعضی جا‌ها به کلی از بین رفته است.

صدماتی که در نیمکره‌ی جنوبی به لایه‌ی ازن وارد شده بسیار بیشتر از نیمکره‌ی شمالی است و این از آن جهت است که چون دمای نیمکره‌ی شمالی بالا‌تر است، از تشکیل ابرهای استراتوسفری قطبی که ازن را از بین می‌برند، جلوگیری می‌کند. با این وجود در سال‌های اخیر دمای استراتوسفر در قطب شمال نیز کاهش یافته که باعث ایجاد صدمات قابل ملاحظه‌ای در لایه‌ی ازن شده است.

8- سرد و بسیار سرد

دمای هوا در قطب جنوب بسیار سرد‌تر از قطب شمال است به طوری که در بعضی قسمت‌های قاره‌ی قطب جنوب برف‌ها هیچ وقت ذوب نمی‌شوند. در طول سال میانگین دمای هوا در قطب جنوب ۴۹- درجه‌ی سلسیوس است و این در حالی است که دمای هوای قطب شمال در طول زمستان ۳۴- درجه‌ی سلسیوس است و در تابستان چند درجه هم بالا‌تر می‌رود.

کمترین دمایی که تا به حال بر روی کره‌ی زمین ثبت شده ۸۹.۶- درجه بوده که مربوط به منطقه‌ی وستوک در نزدیکی قطب مغناطیسی جنوب است. قطب شمال در واقع یک لایه‌ی یخی است و از این جهت در برابر تغییرات آب و هوا بیشتر تأثیر می‌پذیرد.

7- خرس‌های قطبی و پنگوئن‌ها

اکثر افراد فکر می‌کنند خرس‌های قطبی و پنگوئن‌ها زیستگاه مشترکی دارند اما این دیدگاه اشتباه است. پنگوئن‌ها فقط در نیمکره‌ی جنوبی زندگی می‌کنند یعنی در منطقه‌ی جنوبگان، جایی که بر روی خشکی هیچ دشمن طبیعی ندارند. اگر پنگوئن‌ها و خرس‌های قطبی در یک منطقه‌ی مشترک زندگی می‌کردند آنوقت خرس‌ها هیچ نگرانی‌ای در مورد منابع غذایی نداشتند.

در هر صورت این اتفاق نیافتاده است و پنگوئن‌ها به صورت پرندگانی در آمده‌اند که قادر به پرواز نیستند و بالهای آن‌ها به صورت باله در آمده‌اند که در موقع شنا کمک خوبی هستند. از طرف دیگر خرس‌های قطبی بزرگ‌ترین شکارچیان روی خشکی و بومی قطب شمال هستند. آن‌ها در قسمت‌های یخ زده‌ی قطب شمال حکومت می‌کنند و از خوک‌های آبی، گاو‌های دریایی و گاهی حتی نهنگ‌های کوچک تغذیه می‌کنند.

6- طلای سیاه

تقریباً بیش از نیمی از ذخایر باقی مانده‌ی نفت جهان در زیر یخ‌های قطب شمال قرار دارند و بنابراین کشور روسیه قسمت بزرگی از این منطقه را در انحصار خود در آورده است و سعی در استخراج آن از طریق خط الرأس لومانوسوف دارد. این محل در واقع یک برآمدگی زیر آبی در اقیانوس منجمد شمالی است. وسعت این منطقه ۱۸۰۰ کیلومتر است و تخمین زده می‌شود که بیش از ۱۰ میلیارد تن نفت خام داشته باشد.

آمریکا هم ادعای مالکیت بخشی از این منطقه را دارد و کشتی‌های یخ شکن را به منطقه فرستاده تا قلمرو خود را در نزدیکی آلاسکا مشخص کند. به نظر می‌رسد منابع نفتی در زیر پوسته‌ی قاره‌ی قطب جنوب هم وجود داشته باشند اما پیمان نامه‌ی قطب جنوب فعلاً هر گونه استخراج نفتی از این منطقه را شدیداً منع می‌کند.

5- قاره‌ی غیر قابل سکونت

با وجودی که عکس‌های بسیاری از مکتشفین قطب جنوب وجود دارد که پرچم‌هایشان را در یخ‌های قطب جنوب محکم می‌کنند اما قاره‌ی قطب جنوب تنها منطقه‌ای در کره‌ی زمین است که به هیچ کس تعلق ندارد. هنوز هم هیچ آثار تاریخی کشف نشده که نشان دهنده‌ی حضور مردم بومی در این منطقه باشد. قاره‌ی قطب جنوب توسط پیمان نامه‌ی قطب جنوب اداره می‌شود که تصریح می‌کند این منطقه یا منابع آن تنها باید در جهت مقاصد علمی و صلح جویانه استفاده شوند.

در مقابل بیش از ۴ میلیون نفر در منطقه‌ی شمالگان زندگی می‌کنند، چه در روستاهای کوچک و چه در شهر‌ها مثل بارو در آلاسکا، ترومسو در نروژ و مورمانسک و سالکارد در روسیه.

4- همه جا یخ

جنوبی‌ترین قاره‌ی کره‌ی زمین ۹۰ درصد از کل یخ‌های زمین را در خود دارد که برابر با سه چهارم منابع آب شیرین در جهان است. بنابراین برخی افراد حتی به این فکر افتاده‌اند که بخشی از این یخ‌ها را جدا کنند و در مناطق کم آب جهان از آن استفاده کنند. در واقع شاهزاده‌ی عربستان سعودی محمد الفیصل برنامه‌ای برای بردن یک تکه یخ ۱۰۰ میلیون تنی از قطب جنوب به شبه جزیره‌ی عربستان در نظر دارد. در مقابل یخ‌های قطب شمال بسیار کمتر از قطب جنوب است.

3- قاره در برابر اقیانوس

منطقه‌ی شمالگان در واقع یک اقیانوس است اما منطقه‌ی جنوبگان یک قاره است که بر روی بستر سنگی و اشکال مختلف زمین مثل کوه، دره و دریاچه قرار گرفته و دور تا دور آن را نیز اقیانوس در بر گرفته است. در قاره‌ی قطب جنوب حتی یک آتشفشان فعال به نام کوه اربوس هم وجود دارد.

از نقطه نظر اجتماعی و سیاسی، منطقه‌ی شمالگان که تنها از یخ تشکیل شده منافع بسیاری از کشور‌ها را در یک جا جمع کرده، کشور‌هایی مثل کانادا، گرین‌لند (بخشی از دانمارک)، روسیه، ایسلند، نروژ، سوئد، فنلاند و آمریکا. همانطور که قبلاً گفته شد قطب جنوب به هیچ کشوری تعلق ندارد و هرگز نه به سکونت در آمده و نه استعمار شده است.

2- گردباد قطبی

یک پدیده‌ی جالب که در نزدیکی قطب‌های جغرافیایی زمین اتفاق می‌افتد گردباد قطبی است. این پدیده یک گردباد عظیم است که در نزدیکی لبه‌های عمودی زمین اتفاق می‌افتد. گردباد قطبی در بخش‌های میانی و بالایی تروپوسفر و استراتوسفر قرار دارد.

این گردباد‌ها مناطق قطبی را در بر می‌گیرند و بخشی از منطقه‌ی آب و هوایی بین جریان‌های هوای منطقه‌ی قطبی و مناطق گرم‌تر همسایه در دو نیمکره هستند. گردباد قطبی جنوبگان از شمالگان قوی‌تر است و بیشتر هم طول می‌کشد. این مسئله بخاطر وجود خشکی‌های بزرگ در نیمکره‌ی شمالی است که باعث تولید موج‌های اتمسفری شده و از شدت گردباد قطبی کم می‌کنند. در مقابل در قطب جنوب عوامل چندانی برای اثر گذاشتن بر این پدیده وجود ندارد.

1- میدان مغناطیسی و منابع معدنی

از آنجایی که قاره‌ی قطب جنوب بر روی بستر سنگی قرار دارد، منابع معدنی بسیاری هم مثل نیکل، طلا، نقره، پلاتین و آهن دارد که در قطب شمال وجود ندارند.

قطب‌های مغناطیسی زمین در نزدیکی قطب شمال و قطب جنوب قرار دارند. به این ترتیب که وقتی می‌گوییم قطب مغناطیسی شمال به منطقه‌ی جغرافیایی که در شمال وجود دارد اشاره می‌کنیم، اما این درست نیست چون قطب شمال مغناطیسی زمین در جنوب است و قطب جنوب مغناطیسی در شمال. بر این اساس قطب نما شمال مغناطیسی را نشان نمی‌دهد بلکه شمال جغرافیایی را نشان می‌دهد اما به طور قراردادی گفته می‌شود که شمال مغناطیسی نزدیک قطب شمال و جنوب مغناطیسی در نزدیکی جنوب جغرافیایی است.

قطب‌های مغناطیسی کره‌ی زمین با قطب‌های جغرافیایی برابر نیستند زیرا منطقه‌ی مغناطیسی زمین مدام در حال تغیییر است. بر خلاف قطب‌های جغرافیایی، دو قطب مغناطیسی در حال حرکت هستند و این مسئله در آن‌ها مشترک است. قطب شمال مغناطیسی (جنوب منطقه‌ی مغناطیسی) دقیقاً در قطب شمال وجود ندارد و با سرعت سالانه‌ی ۵۵ تا ۶۰ کیلومتر به سمت شرق در حرکت است و به همین ترتیب قطب جنوب مغناطیسی (شمال منطقه‌ی مغناطیسی) هنوز داخل قطب جنوب است اما با سرعت ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر در سال به سمت غرب در حرکت است.