۲۲ باور غلط و غیرعلمی اما رایج!

شاید بپرسید قرن بیست‌و‌یک و این همه باور غلط و غیرعلمی؟ بله، دنیا و به‌خصوص اینترنت پر است از اطلاعات نادرست و تصورات غلط. وقتش رسیده که تکلیف آن‌ها را مشخص کنیم! در این مطلب می‌خواهیم دلیل نادرستی رایج‌ترین این تصورات را بیان کرده و اطلاعات درست و علمی را برایتان بازگو کنیم. این هم از چیزهایی که اکثر مردم قبول دارند، اما در واقع اشتباه است.

۲۲ باور غلط و علت نادرستی آن‌ها:

22- وامیتاریوم (Vomitorium) اتاقی بوده که رومی‌ها در آن استفراغ می‌کردند

از اسمش این‌طور بر می‌آید؛ چون Vomit به زبان انگلیسی معنای «استفراغ» می‌دهد. برای همین هم در کشورهای انگلیسی زبان این شایعه به‌وجود آمده بود که جای خاصی برای استفراغ در روم باستان وجود داشته است! اما در واقع، وامیتاریوم راهرویی بود که رومی‌ها از طریق آن وارد استادیوم می‌شدند. این راهروها برای ورود و خروج جمعیت‌های انبوه ساخته‌شده بودند.

21- آلبرت اینشتین در ریاضیات مردود شد

واقعاً کدام عقل سلیمی می‌تواند این جمله را درباره اینشتین، که نظریه نسبیت او دنیا را تکان داد، باور کند؟! این باور غلط از زمان خود اینشتین شنیده می‌شود و او هم در جواب گفته بود: من هیچ‌وقت در ریاضیات مردود نشدم. قبل از ۱۵ سالگی حساب دیفرانسیل و انتگرال را به‌خوبی بلد بودم. او در اولین تلاشش برای امتحان ورودی دانشگاه پلی‌تکنیک فدرال سوییس (Swiss Federal Polytechnic School) در سال ۱۸۹۵ رد شد. اما او در آن زمان ۲ سال از رقبایش کوچک‌تر بود و با این‌حال نمره‌های بسیار بالایی در ریاضیات و علوم کسب کرد.

20- دیوار بزرگ چین از ماه دیده می‌شود

تا حالا، هیچ‌کدام از فضانوردانی که به ماه رفته‌اند، دیدن هیچ ساختمانی روی کره زمین را گزارش نکرده‌اند. حتی یک فضانورد شاتل به نام جی اپت (Jay Apt) برای روشن کردن این باور غلط گفته بود: بعد از این که حدود ۲۹۰ کیلومتر از زمین بالا می‌روی، دیوار چین کاملاً محو می‌شود. کریس هدفیلد (Chris Hadfield)، فرمانده ایستگاه بین‌المللی فضایی، تلاش کرده بود این دیوار را از فضا ببیند، اما گفته بود خیلی کار سختی است، چون این دیوار باریک و خاکی رنگ است.

19- کوسه‌ها سرطان نمی‌گیرند

با این‌که به نظر می‌رسد این جانوران کمتر از انسان به سرطان مبتلا می‌شوند، اما این‌طور هم نیست که اصلاً به این بیماری دچار نشوند؛ مخصوصاً سرطان پوست. این باور غلط از زمان انتشار کتابی از ویلیام لین (William Lane) به نام «کوسه‌ها سرطان نمی‌گیرند» بین مردم قوت گرفت. این موجودات بر خلاف ظاهر قوی و خطرناک خود، آسیب‌پذیر هستند؛ حتی تغییرات آب‌وهوایی بر توانایی شکار کوسه‌ها تأثیر می‌گذارد.

18- باید قبل از گزارش دادن گم شدن افراد، ۲۴ ساعت صبر کنید

این باور غلط واقعاً علمی نیست، اما چون اهمیت زیادی دارد، تصمیم گرفتم درباره‌اش بنویسم. پلیس به هیچ‌وجه از شما نمی‌خواهد قبل از این‌که گم شدن شخصی را گزارش دهید، ۲۴ ساعت صبر کنید، چون این کار واقعاً احمقانه است.

17- سگ‌ها به کمک بزاق خود، عرق می‌کنند

نه این‌طور نیست! آن‌ها اصولاً از کف پای خود عرق می‌کنند. با این‌حال، از نفس‌نفس زدن برای تنظیم حرارت بدن استفاده می‌کنند.

16- هر بخش از زبان، مزه‌ای خاص را تشخیص می‌دهد

بعضی بخش‌های زبان حساسیت بیشتری دارند، اما همه آن‌ها تمام مزه‌ها را تشخیص می‌دهند. با غذا خوردن هم می‌شود فهمید این باور غلط است.

هر کسی که یک بار غذا خورده باشد، می‌داند این باور غلط است! ما تمام مزه‌ها را با تمام زبان‌مان حس می‌کنیم، اما بعضی بخش‌ها کمی‌حساسیت بیشتری دارند. این باور غلط از ترجمه اشتباه یک پایان‌نامه آلمانی در سال ۱۹۰۱ نشأت گرفته است.

15- سیاه‌‌چاله‌ها واقعاً چاله هستند

خب باید بگم که این‌هم یک باور غلط است. در واقع، ما به آن‌ها سیاه‌چاله می‌گوییم چون جرم زیادی دارند و به‌همین دلیل هر جسمی‌که به آن‌ها نزدیک شود را جذب می‌کنند. یک باور غلط رایج دیگر این است که گرانش آن‌ها با دیگر اجسام فرق دارد؛ اما حقیقت این است که اثر گرانشی آن‌ها مثل جرم‌های مشابه‌ش است، ولی اندازه‌اش بسیار کوچک و در نتیجه به شدت چگال است. فکر می‌کنید جرم یک سیاه‌چاله عظیم چقدر است؟

14- شهاب‌سنگ‌ها در هنگام برخورد به زمین، داغ هستند

این‌طور نیست، حتی بیشتر مواقع آن‌ها یخ زده‌اند! بین آن‌ها و اتمسفر، اصطکاکی ایجاد نمی‌شود. این ماده مذاب منفجر می‌شود، اما قسمت‌های داخلی آن خیلی گرم نمی‌شوند. در واقع، گرم شدن آن در زمان ورود به زمین نه بر اثر اصطکاک بلکه بر اثر فرآیند بی دررو فشردگی هوای پیش روی این شی به‌وجود می‌آید.

13- ما فقط از ۱۰ درصد از ظرفیت مغز خود استفاده می‌کنیم

خیلی وقت است که مردم به افسانه ۱۰ درصد باور پیدا کرده‌اند. درست است که تعداد اندکی از نورون‌های مغز هم‌زمان فعال می‌شوند، اما نورون‌های غیرفعال هم اهمیت دارند و حتی وقتی فعال نیستند به این معنا نیست که استفاده نمی‌شوند.

12- وایکینگ‌ها (Vikings) روی کلاه‌خودهای‌شان شاخ داشتند

به‌طور قطع می‌توانم بگویم که هیچ مدرک و شواهدی وجود ندارد که نشان دهد وایکینگ‌ها روی کلاه‌خودهای‌شان شاخ داشتند. این ایده در اصل از نقاشی پرده‌های نمایش محصول سال ۱۸۷۶ از اپرایی از ریچارد وگنر (Richard Wagner) آمده است.

11- خفاش‌ها کور هستند

یک باور غلط اما رایج دیگر! با این‌که ۷۰ درصد از خفاش‌ها از پژواک‌یابی استفاده می‌کنند، همه گونه‌های خفاش چشم دارند و تا حد خوبی می‌توانند ببینند. در واقع، تقریباً تمام خفاش‌های خانواده مگابت (megabat) یا خفاش میوه نمی‌توانند از پژواک‌یابی استفاده کنند و دید در شب فوق‌العاده‌ای دارند.

10- بیدار کردن افرادی که در خواب راه می‌روند به آن‌ها آسیب می‌زند

اتفاقاً برعکس! توصیه شده‌است که وقتی کسی در خواب راه می‌رود را به آرامی بیدار کنید، چون در غیر این‌صورت ممکن است بیافتند و آسیب ببینند. این‌جور آسیب‌دیدگی‌ها بین کسانی که در خواب راه می‌روند، رایج است. افراد مبتلا به این اختلال در حین خواب‌گردی درد را حس نمی‌کنند.

9- تراشیدن موها یا کوتاه کردن آن باعث می‌شود آن‌ها ضخیم‌تر رشد کنند

این یک باور غلط خیلی رایج است. مردم همیشه انجام این کار را پیشنهاد می‌کنند، اما در واقع تاثیری ندارد. فقط مو بازتر شده و ضخیم‌تر به نظر می‌رسد. با این‌که پژوهش‌های فراوانی در این زمینه انجام شده، هیچ‌کدام از آن‌ها ادعا نکرده‌اند که این باور درست است.

8- الکل سلول‌های مغز را از بین می‌برد

اشتباه است! الکل این کار را نمی‌کند، اما می‌تواند به‌طور غیرمستقیم و فقط در الکلی‌ها و کسانی که بی‌رویه می‌نوشند منجر به از بین رفتن سلول‌های مغز شود. مصرف این مایع به هیچ‌وجه آسیبی به مغز نمی‌زند. البته مصرف الکل صدمات ضربات جبران‌ناپذیری به بقیه بدن از جمله کبد وارد می‌کند.

7- واکسن زدن باعث اوتیسم می‌شود

از این باور غلط بیشتر از بقیه متنفرم! یک آزمایش تقلبی از اندرو ویکفیلد در آمریکا (Andrew Wakefield) این شایعه مسخره را شروع کرد. افرادی که به این شایعات باور دارند، باید دیوانگی را کنار گذاشته و بچه‌های معصومشان را واکسینه کنند!

6- بودا چاق بود

«بودای چاق» در اصل قهرمان یک داستان چینی قرن دهم، به نام «بودی» (Budai) است. در فرهنگ بودیسم چینی، برای «بودی» به عنوان تجسم مایتریا (Maitreya)، همان بوداسفی که بعد از ناپدید شدن آموزه‌های بودای کهن از این دنیا برای زنده کردن آن‌ها دوباره «بودا» می‌شود، احترام قائل هستند. (در اندیشه‌های بودایی به موجوداتی که به همه موجودات هوشمند دیگر کمک می‌کنند تا به مرحله بیدار شدن روحانی (بوداگی) برسند بوداسَف گفته می‌شود).

5- الماس، زغال‌سنگ فشرده است

زغال‌سنگ از گیاهان ماقبل‌تاریخ نزدیک به سطح زمین و در شرایطی خاص شکل گرفته و به ندرت در عمق بیش از ۳٫۲ کیلومتری یافت می‌شود. الماس در حرارت بسیار بالا و در اعماق زمین، عموماً در عمق ۱۴۰ کیلومتری، شکل می‌گیرد.

4- موش‌های قطبی با خودکشی دسته‌جمعی می‌میرند

این باور غلط از زمان پخش فیلمی از دیزنی به اسم «بیابان سفید» (White Wilderness)، که خیلی از صحنه‌های مهاجرت آن در میزهایی بزرگ و پوشیده از برف در استودیو فیلم‌برداری شده، قوت گرفت. متاسفانه، بعضی از عکاس‌ها واقعاً موش‌های قطبی را از صخره‌ها به پایین هل می‌دادند تا این حرکت را شبیه‌سازی کنند و از آن عکس بگیرند. همین مسأله به این شایعه دامن زد. موش‌های قطبی، موجوداتی دوست‌داشتنی بوده و اصلاً هم دیوانه نیستند.

3- عیسی مسیح در روز ۲۵ دسامبر به دنیا آمده

هیچ علامت و نشانه‌ای وجود ندارد که بگوید مسیح در این روز به دنیا آمده است. اتفاقاً برعکس، دلایل زیادی وجود دارد که می‌گوید این گفته صحت ندارد. مشخص کردن این تاریخ را به پاپ جولیوس اول (Pope Julius the First) نسبت می‌دهند. او در سال ۳۵۰ میلادی بیست‌وپنجم دسامبر را روز رسمی جشن میلاد مسیح معرفی کرد. این اقدام بیشتر سیاسی بود تا مذهبی، چون این تاریخ با ساتورنالیا (Saturnalia) یا جشن خدای زحل که رومی‌ها در آن انقلاب زمستانی را جشن می‌گرفتند، مطابقت دارد.

2- فرانکشتاین یک هیولا بود

خب، شاید هم بوده! بستگی دارد که چطور به قضایا نگاه می‌کنید. فرانکشتاین اسم آن موجود نبود، بلکه اسم دکتر سازنده‌اش بود!

1- تکامل یک نظریه است و به همین دلیل می‌تواند اشتباه باشد

کلمه نظریه در «نظریه تکامل» به این معنا نیست که ایراد علمی مهمی به اعتبار آن وارد است. در بحث‌های علمی، کلماتی مثل نظریه و فرضیه معانی خاصی دارند. یک نظریه علمی مجموعه‌ای از اصل‌هایی است که پدیده‌های قابل مشاهده را در شرایط طبیعی توصیف می‌کند. گرانش هم یک نظریه است.