مسابقات المپیک از مهمترین رویدادهای چندگانهٔ ورزشی در سطح بینالمللی دنیا محسوب میشود. اولین دورهٔ مسابقات المپیک در سال ۱۸۹۶ و در شهر آتن کشور یونان تحت نظارت «کمیته بینالمللی المپیک» برگزار شد. آخرین دورهٔ این مسابقات نیز اکنون در شهر ریو برزیل در حال برگزاری است. طی این سالها برخی از مسابقات المپیک تابستانی تحت تأثیر جنگ، حملات تروریستی، درگیریهای سیاسی و تقلب قرار گرفتهاند. با عجیبترین همراه باشید.
چندین دهه است که مسابقات المپیک، تحت تأثیر برخی مسائل بینالمللی و روابط بین کشورها قرار گرفته است. با وجود این مسائل، جای تعجبی هم ندارد که تعدادی از مسابقات المپیک همواره با جنجال و گاها رسوایی همراه بوده باشند که نتیجهٔ آن، خدشهدار شدن روابط بینالمللی و نیز افزایش تنش بین کشورها است. تحریم مسابقات از سوی برخی از کشورها، بحث و کشمکش بر سر ایدئولوژیهای سیاسی بین کشورهای شرکتکننده، جنگ و ترورسیم، تبعیضهای قومی و نژادی و استفاده از داروهای غیرمجاز توسط ورزشکاران (دوپینگ)، همگی از عواملی هستند که در لکهدار کردن و تخریب چهرهٔ مسابقات المپیک نقش بهسزایی داشتهاند. در ادامه چند مورد از بحثبرانگیزترین مسابقات المپیک تابستانی را برایتان معرفی خواهیم کرد.
20- مسابقات المپیک سال ۲۰۰۰
مسابقات المپیک سال ۲۰۰۰ در شهر سیدنی استرالیا برگزار شد و اتفاقات جنجالی این دوره مربوط به حفظ قوانین و مقررات مسابقات بود. در این دوره از مسابقات، مدال یک ژیمناستیککار اهل رومانی به دلیل مصرف داروی سودوافدرین از او پس گرفته شد. دکتر اهل رومانی که این دارو را برای او تجویز کرده بود نیز از ادامهٔ مسابقات محروم شد. همچنین مدال برنز یک ورزشکار چینی به دلیل پایین بودن سن قانونی برای شرکت در مسابقات از وی پس گرفته شد. چند مورد مصرف مواد نیروزا توسط ورزشکاران مختلف دیگر نیز در این مسابقات گزارش شد. برای مثال، مدالهای قهرمان دو سرعت آمریکایی، ماریون جونز که با نمایش خیرهکنندهاش طی مسابقات المپیک، برندهٔ ۵ مدال شده بود، پیرو رسوایی شرکت BALCO در سال ۲۰۰۷ از وی پس گرفته شد (BALCO شرکتی بود که برای ورزشکاران مواد انرژیزای غیرقانونی تهیه میکرد). در ادامه او و همتیمیهایش همگی مجبور به پس دادن مدالهایشان شدند.
از سوی دیگر، ورزشکاران نیز به دلیل بروز برخی مشکلات فنی از مسئولان و برگزارکنندگان مسابقات شکایت داشتند. برای نمونه، آلانا اسلاتر، ورزشکار استرالیایی از وضعیت پرش خرک بخش ژیمناستیک هنری زنان شکایت داشت. طبق گفتهٔ او، این خرک بسیار پایینتر از مکان معمول نصب شده بود و اجازهٔ نمایش نهایت عملکرد ورزشکاران را نمیداد. تعدادی از ورزشکاران دیگر نیز حین انجام حرکات خود، مرتکب خطاهایی شدند که همگی، ارتفاع نامناسب میز خرک را مقصر میدانستند. دو ژیمناستیککار حین انجام حرکات خود روی این خرک، تعادل خود را از دست داده و صدمات زیادی دیدند. یک ژیمناستیککار آمریکایی نیز در زمان تمرینات خود اصلاً از میز خرک استفاده نکرد. بألاخره بعد از بررسیهای لازم، مشخص شد که این میز خرک ۵ سانتیمتر پایینتر از حد معمول قرار گرفته است.
19- مسابقات المپیک سال ۲۰۰۴
طی مسابقات المپیک سال ۲۰۰۴ در آتن، سه داور بخش ژیمناستیک به علت محاسبهٔ اشتباه امتیازات از کار خود تعلیق شدند. اشتباه آنان موجب شد تا یک ورزشکار اهل کره جنوبی مدال برنز دریافت کند، در صورتی که اگر کار خود را به درستی انجام میدادند، ممکن بود ورزشکار مذکور، مدال طلا بگیرد. در واقعهای دیگر، یک دوندهٔ ماراتون برزیلی مورد حمله یک کشیش ایرلندی قرار گرفت. شایان ذکر است که این کشیش، از سمت خود خلع کسوت شده بود. با اینحال، این دونده، یعنی واندرلی دلیما توانست به مسابقه بازگردد و مدال برنز مسابقات را از آن خود کند.
همچنین چند رخداد دیگر در رابطه با نواقص قوانین و مقررات این دوره از مسابقات المپیک اتفاق افتادند. مدال طلای یک ورزشکار ایرلندی در رشتهٔ پرش با اسب به علت استفادهٔ اسبش از مواد نیروزا پس گرفته شد. در یک مسابقهٔ ناعادلانهٔ شمشیر بازی، یک داور مجارستانی مرتکب شش خطا به نفع شمشیرزن ایتالیایی شد که موجب سلب شانس پیروزی از حریف چینی او شد. در یکی از مسابقات قایقرانی المپیک، یک گروه قایقرانی اهل کانادا بهعلت منحرف شدن به سمت قایق آفریقای جنوبی از مسابقات برکنار شدند. از آنجایی که خطای قایقرانان کانادایی موجب ادامهٔ راه قایقرانان آفریقای جنوبی شد، کمیته داوران تصمیم به محرومیت گروه کانادایی از ادامهٔ مسابقات گرفتند. طی همین مسابقات، جودوکار کشورمان، آرش میراسماعیلی باید با حریفی از اسرائیل به مبارزه میپرداخت و برای آنکه با حریف اسرائیلی خود یعنی ایهود واکس روبهرو نشود، به بهانهٔ رعایت نکردن حد وزن مجاز خود، از دور مسابقات کنارهگیری کرد. او با این کار، اعتراض خود را نسبت به اقدام کمیته بینالمللی المپیک مبنی بر به رسمیت شناختن اسرائیل انجام داد. اگرچه آرش میراسماعیلی در روز مسابقه بهخاطر وزن زیادش از شرکت در مسابقات منع شده بود، اما رئیسجمهور کشورمان در آن سال، از وی با عنوان قهرمان ملی یاد کرد و او را قهرمان بلامنازع المپیک سال ۲۰۰۴ دانست.
18- مسابقات المپیک سال ۲۰۰۸
چند اتفاق بحثبرانگیز و جنجالی نیز در مسابقات المپیک سال ۲۰۰۸ پکن چین رخ داد که در ادامه برایتان بازگو خواهیم کرد. شایعاتی مبنی بر اتخاذ محدودیت علیه رسانهها، زیر پا گذاشتن حقوق بشر از جهتهای خاص و حمایت از رژیمهای متخاصم توسط میزبان این دوره از مسابقات المپیک، یعنی چین به گوش میرسید. همچنین نگرانیهایی مبنی بر آلودگی هوا در پکن و نیز وقوع حملات تروریستی حین انجام مسابقات وجود داشت. در این دوره از مسابقات المپیک، دولت چین برای اصحاب رسانه خط مشیهایی مشخص کرده بود. طی این محدودیتها، رسانهها ملزم به کماهمیت جلوه دادن مسائل سیاسی و اجتماعی بودند؛ در واقع مسائلی که مستقیماً با مسابقات المپیک در ارتباط نبودند. برخی معتقدند این حکم، مقدمهای بر آشکاری «رسوایی شیر خشک چین در سال ۲۰۰۸» شد. این رسوایی در پی پیدا شدن ملامین در شیر، شیر خشک نوزاد و دیگر مواد غذایی تقلبی رخ داد که منجر به مرگ ۶ کودک و همچنین بیماری ۳۰۰ هزار کودک شده بود. چین درگیر چندین رسوایی دیگر در این صنعت شد که اعتبار فراوردههای شیر این کشور را خدشهدار کرد. کشتیگیر سوئدی، آرا ابراهیمیان، بعد از اینکه مدال خود را دریافت کرد، آن را روی زمین پرتاب کرد که این عمل وی، موجب سلب مدالش شد. او این حرکت را در اعتراض به باخت از حریف ایتالیاییاش انجام داد. همچنین سوالاتی مبنی بر سن دو نفر از ورزشکاران چینی ایجاد شد که در ادامه مشکلاتی به بار آورد. حملهٔ فیزیکی یک تکواندوکار کوبایی به داور موجب محرومیت او از شرکت در هر گونه مسابقات در عرصههای داخلی و بینالمللی تا آخر عمرش شد. مشکلاتی نیز در یک مسابقه هندبال این دوره رخ داد.
17- مسابقات المپیک سال ۲۰۱۲
مسابقات المپیک سال ۲۰۱۲ لندن نیز عاری از جنجال نبوده است. بازیکن فوتبال سوئیسی، میشل مورگانلا و ورزشکار پرش سهگام و پرش طول یونانی، پاراسکوی پاپاکریستو به علت انتشار مطالب تبعیضنژادی در شبکه اجتماعی توئیتر از ادامه مسابقات برکنار شدند. مورگانلا پس از باخت تیمش مقابل کره جنوبی، مطالبی در مورد کرهایها منتشر کرده بود و پاپاکریستو نیز انتشار «ویروس نیل غربی» در یونان را به آفریقاییها نسبت داده بود که نظراتش در توئیتر از دید کمیته بینالمللی المپیک، توهینآمیز تلقی شده و در نتیجه او را برکنار کردند. چند مورد بحث و جدالهای این دوره از مسابقات نیز به دلیل اشتباهات داوری رخ دادند. گفته میشد در برخی از این مسابقات، چند ورزشکار و چند تیم بهطور ناعادلانه برندهٔ مدال شدند. نازیا اوستاپچوک، ورزشکار بلاروسیِ رشتهٔ پرتاب وزنه، به علت مصرف مواد نیروزا از مسابقات این دوره کنار گذاشته شد. از دیگر ورزشکارانی که به علت مصرف مواد نیروزا از ادامهٔ این مسابقات محروم شده بودند میتوان به هایسن پولاکو در رشتهٔ وزنهبرداری، تامکا ویلیامز در رشتهٔ دو و میدانی و لوئیزا گالیلینا در رشتهٔ ژیمناستیک اشاره کرد. هشت نفر از زنان در رشتهٔ بدمینتون دو نفره، بهدلیل عدم استفاده از نهایت تلاش خود برای پیروزی در مسابقات، از این دوره از بازیها برکنار شدند.
16- مسابقات المپیک سال ۱۹۱۶
اولین دوره از مسابقات المپیک که تحت تأثیر جنگ جهانی قرار گرفت، بازیهای المپیک سال ۱۹۱۶ بود. این دوره از مسابقات در ابتدا قرار بود در برلین برگزار شود که بهعلت وقوع جنگ جهانی اول لغو شد. در نهایت، برلین موفق به میزبانی مسابقات المپیک در سال ۱۹۳۶ شد که یکی از جنجالیترین مسابقات المپیک تاریخ نیز محسوب میشود. قبل از وقوع جنگ جهانی، برلین در سال ۱۹۱۲ شروع به ساخت استادیوم مخصوص المپیک کرده بود. طبق برنامهریزیهای انجام شده، قرار بود این استادیوم گنجایش ۱۸ هزار تماشاگر را داشته باشد. در هشتم ژوئن سال ۱۹۱۳، تعداد ۱۰ هزار کبوتر در مقابل دیدگان ۶۰ هزار تماشاگر به پرواز در آمدند که نشان از حسن نیت این استادیوم نسبت به مسابقات المپیک داشت. تلاشهای دولت آلمان برای هر چه بهتر برگزار شدن مسابقات تا لحظهٔ آخر این بازیها ادامه داشت. هیچکس فکرش را هم نمیکرد که جنگ طولانی شود. به همین دلیل، مسابقات المپیک سال ۱۹۱۶ در پی جنگ جهانی، در لحظات آخر لغو شد. دولت آلمان همچنین برای میزبانی برخی مسابقات زمستانی شامل رشتههایی مانند هاکی روی یخ، اسکیت نمایشی و اسکیت سرعت و غیره نیز برنامههایی داشت. البته این برنامهها هیچوقت عملی نشد، اما به تولد مفهوم کاملاً جدید «مسابقات المپیک زمستانی» منجر شد.
15- مسابقات المپیک سال ۱۹۲۴
مسابقات المپیک سال ۱۹۲۴ در پاریس برگزار شد. پاریس در این دوره از مسابقات، دومین بار بود که میزبانی المپیک را بر عهده داشت. از آنجاییکه تنشهای پس از جنگ جهانی اول کماکان ادامه داشت، کمیته بینالمللی المپیک از ارسال دعوتنامه به آلمان برای شرکت در مسابقات المپیک ۱۹۲۴ پاریس امتناع کرد. از اینرو، ورزشکاران آلمانی در این دوره از مسابقات شرکت نکردند. در سال ۱۹۲۴، بسیاری از کشورها مانند ایرلند، اکوادور، اوروگوئه، لیتوانی و چین برای اولین بار در المپیک حضور یافتند. لتونی و لهستان که در المپیک زمستانی ۱۹۲۴ شرکت کرده بودند، برای اولین بار در المپیک تابستانی این دوره نیز شرکت کردند. در مجموع، ۴۴ کشور در مسابقات المپیک ۱۹۲۴ حاضر بودند. این مسابقات، اولین دورهٔ المپیک بود که با راهاندازی «دهکده المپیک» به اسکان ورزشکاران، مسئولان و دیگر شرکتکنندگان پرداخت. طی این دوره از مسابقات، شعار المپیکی Citius, Altius, Fortius به معنی سریعتر، بالاتر، قویتر برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت. ایرلند برای اولین بار بهعنوان کشوری مستقل در مسابقات المپیک این دوره شرکت کرد. در آن زمان، حدود ۶۰ هزار تماشاگر برای تماشای مسابقات المپیک گرد هم آمدند. علیرغم چنین استقبال گستردهای، بازگشت سرمایه و سوددهی در این مسابقات بسیار پایین بود که موجب شد اقتصاد این کشور، متحمل ضرر بسیاری شود.
14- مسابقات المپیک ۱۹۶۴
نظام آپارتاید که که بر پایهٔ جدایی نژادها و نابرابری آنها در آفریقای جنوبی استوار بود، تبدیل به موضوعی بحثبرانگیز در مسابقات المپیک ۱۹۶۴ توکیو شد. این مسابقات از ۱۰ تا ۲۴ اکتبر همان سال در حال برگزاری بود. نتیجهٔ این موضوع، تعلیق آفریقای جنوبی از شرکت در مسابقات المپیک به مدتی نامعین بود. این محرومیت نهایتاً در سال ۱۹۹۲ لغو شد. اگرچه آفریقای جنوبی از شرکت در مسابقات المپیک تابستانی و زمستانی محروم شده بود، اما اجازهٔ شرکت در مسابقات پارالمپیک ۱۹۶۴ که در همان شهر در حال برگزاری بود، به این کشور داده شد. المپیک ۱۹۶۴، اولین دوره مسابقات المپیک بود که توسط یک کشور آسیایی میزبانی میشد. زمانی که کمیته بینالمللی المپیک تصمیم به ممانعت از شرکت کشورهایی کرد که در حال برگزاری مسابقات ((Games of the New Emerging Forces (GANEF) بودند، اندونزی و کره شمالی از مسابقات المپیک کنارهگیری کردند. GANEF یا «مسابقات قدرتهای نو ظهور» بازیهایی هستند که توسط اندونزی برای مقابله با مسابقات المپیک راهاندازی شده بودند. چین نیز به همین دلیل، از ارسال ورزشکاران خود به المپیک آن سال امتناع کرد. همانطور که پیشتر اشاره کردیم، مسابقات GANEF توسط اندونزی راهاندازی شده بود که به ورزشکاران کشورهای نوظهور، اجازهٔ نمایش قدرت و مهارتشان را میداد. اولین دوره از مسابقات GANEF، در سال ۱۹۶۳ و در جاکارتا، اندونزی، برگزار شد. بعدها در سال ۱۹۶۶ یک بار دیگر مسابقات GANEF برگزار شد، ولی بعد از آن، دیگر ادامه نیافت.
13- مسابقات المپیک سال ۱۹۸۸
کره شمالی، مسابقات المپیک ۱۹۸۸ سئول کره جنوبی را بهطور تعجببرانگیزی تحریم کرد. بنا بر دلایل مختلف، شش کشور دیگر از جمله آلبانی، سیشل، اتیوپی، نیکاراگوئه، ماداگاسکار و کوبا نیز این دوره از مسابقات را تحریم کردند. چندین اتفاق ناخوشایند مانند حملهٔ فیزیکی مقامات رسمی بوکس کره به داور اهل نیوزیلند مسابقات، دوپینگ دوندهٔ کانادایی با داروی استانوزولول، مصدومیت غیرعمد یک ورزشکار توسط راننده آمریکایی و یک مسابقه بوکس بحثبرانگیز از دیگر عواملی بودند که چهرهٔ مسابقات المپیک سال ۱۹۸۸ را خدشهدار کردند.
دوندهٔ کانادایی به نام بن جانسون که مدال طلای دو صد متر را از آن خود کرده بود، به دلیل مصرف داروی ممنوعهٔ استانوزولول، مجبور به پس دادن مدال خود شد. مسابقهٔ بوکس مذکور، بین بوکسور آمریکایی به نام روی جونز جونیور و بوکسور کشور میزبان یعنی پارک سی هان برگزار شد. با وجود اینکه جونز مرد برتر میدان بود، تصمیم جهتدار داوران، سی هان را برنده آن دیدار اعلام کرد. کمی بعد از مسابقه، یکی از داوران اعتراف کرد که تصمیم آنها اشتباه بوده و پس از آن، هر سه داور دخیل در نتیجهٔ آن مسابقه از کار خود معلق شدند. با اینحال، در انتهای مسابقات «مدال وال بارکر» را به جونز اهدا کردند. این سومین بار در تاریخ مسابقات المپیک بود که چنین مدالی را به ورزشکاری میدهند که عنوان طلا را کسب نکرده است.
12- مسابقات المپیک سال ۱۹۹۶
المپیک سال ۱۹۹۶ در «پارک صدمین سال المپیک» آتلانتای آمریکا برگزار شد که شاهد اتفاقات تلخ و ناگواری بود. طی اتفاقی ناگوار در این دوره از مسابقات، فردی به نام آلیس هاوثرون کشته، ۱۱۱ نفر زخمی و یک نفر دیگر نیز دچار حملهٔ قلبی شد. این واقعه، یک حمله تروریستی بود که طی آن یک فردی آمریکایی به نام اریک رابرت رادولف بمبی را منفجر کرد. او عقایدی ضد همجنسگراییِ مردان داشت و نیز مخالف سقط جنین نوزادان بود. در ابتدا مردی بیگناه به نام ریچارد جوئل مظنون اصلی این پرونده بود. جوئل از مأمورین حراست مسابقات المپیک بود که زودتر از دیگران متوجه وجود بمب شده و تا جایی که ممکن بود، تماشاگران را از پارک به سمت بیرون هدایت کرد. متأسفانه جوئل آزار و اذیت بسیاری از سوی پلیس فدرال آمریکا (FBI) و نیز رسانهها دید که در روزهای ابتدایی حادثه، وی را مظنون اصلی این اتفاق میدانستند. ماهها بعد از حادثهٔ بمبگذاری بهدلیل کافی نبودن مدارک علیه جوئل، او را آزاد کردند. در سال ۱۹۹۷ بود که یک کارگر و نجار ساده یعنی رادولف شناسایی شد. بعد از آن، چند مورد از حملات مشابه دیگر نیز به وی نسبت داده شد. بالاخره او را در سال ۲۰۰۳ دستگیر و به حبس ابد، بدون حق آزادی مشروط محکوم کردند.
11- مسابقات المپیک سالهای ۱۹۴۰ و ۱۹۴۴
هر دو دورهٔ مسابقات المپیک سالهای ۱۹۴۰ و ۱۹۴۴ به دلیل جنگ لغو شدند. وقوع «جنگ دوم چین و ژاپن» به لغو مسابقات المپیک ۱۹۴۰ منجر شد. این دوره از مسابقات برای برگزاری در توکیو، از ۲۱ سپتامبر تا ۶ اکتبر، برنامهریزی شده بود. زمانی که در تاریخ ۷ جولای سال ۱۹۳۷ جنگ دوم چین و ژاپن آغاز شد، مقامات رسمی کشور سریعاً درخواست لغو مسابقات را کردند. بااینحال، مسئولان کمیته بینالمللی المپیک در ژاپن، امیدوار بودند که جنگ بهزودی به پایان برسد. با شدت جنگ، کشورهای دیگر شرایط را برای برگزاری مسابقات دشوار دیدند. کشورهای شرکتکننده در مسابقات، تقاضای تعویض محل برگزاری بازیها را کردند و در صورت عدم انجام اینکار، تهدید به تحریم مسابقات کردند. با وجود اینکه ژاپن بر برگزاری مسابقات در توکیو اصرار داشت، ارتش این کشور تقاضای تمامی فلزات موجود در کشور برای استفاده در جنگ مقابل چین را داشت. از اینرو ساختوساز محل برگزاری المپیک باید با استفاده از چوب به پایان میرسید. البته در نهایت، دولت ژاپن بهخاطر جنگ، مسابقات المپیک را در ۱۶ جولای ۱۹۳۸، لغو کرد. اگرچه شهر هلسینکی، پایتخت فنلاند، بهعنوان جایگزینی برای برگزاری مسابقات المپیک انتخاب شد، «جنگ زمستانی» بیناتحاد جماهیر شوروی و فنلاند در سال ۱۹۳۹ به وقوع پیوست که نهایتاً به لغو المپیک سال ۱۹۴۰ منتهی شد. چیزی نگذشت که به دلیل شروع جنگ جهانی دوم، وضعیت برگزاری مسابقات المپیک به حالت تلعیق درآمد. مسابقات المپیک ۱۹۴۴ برای برگزاری در لندن برنامهریزی شده بود که آن دوره نیز لغو شد. قرار شد لندن بهجای سال ۱۹۴۴، میزبانی مسابقات المپیک ۱۹۴۸ را بر عهده گیرد.
10- مسابقات المپیک سال ۱۹۴۸
المپیک سال ۱۹۴۸ در لندن برگزار شد. این دوره از مسابقات، اولین دوره بعد از المپیک ۱۹۳۶ برلین بود که بعد از پایان دو جنگ جهانی برگزار میشد. درست مثل گذشته، بازندگان اصلی جنگ جهانی دوم، یعنی ژاپن و آلمان از شرکت در این دوره از مسابقات المپیک محروم شدند. اگرچه از اتحاد جماهیر شوروی برای شرکت در المپیک ۱۹۴۸ دعوت بهعمل آمد، اما این کشور تصمیم به کنارهگیری از مسابقات گرفت.
بعد از سال ۱۹۰۸، این دومین بار بود که لندن میزبانی مسابقات المپیک را بر عهده میگرفت. استادیوم جدیدی برای برگزاری مسابقات در این شهر ساخته نشده بود و ورزشکاران نیز در مکانهای قبلی از جمله سربازخانهها اسکان داده شدند. در این زمان، هیچ دهکدهٔ المپیکی در لندن ساخته نشده بود. بنا بر همین دلایل، از این دوره از المپیک با عنوان «مسابقات دشواری» نیز یاد میشود. برای ساختوساز تأسیسات مورد نیاز مسابقات از آلمانیها استفاده شد. در واقع انگلیسیها، کارگران آلمانی را به کار اجباری ملزم کرده بودند. استفاده از کارگران آلمانی طبق مواد «کنفرانس یالتا» انجام میشد. کنفرانس یالتا بر تشکیل یک سازمان جهانی برای صلح و امنیت جهان و پارهای تصمیمات دیگر تأکید داشت که قبلاً در «منشور آتلانتیک» به آن اشاره شده بود. نیروی کار اجباری مذکور، عمدتاً متشکل از زندانیهای آلمانی جنگ بود. اگرچه در طول جنگ جهانی، ایتالیا یک قدرت محوری محسوب میشد، اما این کشور پس از سرنگونی موسولینی به متفقین پشت کرد. به همین دلیل به ایتالیا اجازه داده شد تا ورزشکاران خود را راهی مسابقات المپیک کند. مسابقات المپیک ۱۹۴۸ لندن، اولین دوره از مسابقات بود که هند، پاکستان و فیلیپین بهعنوان کشورهایی مستقل در المپیک شرکت میکردند.
9- مسابقات المپیک سال ۱۹۸۴
گفته میشود، دلیل تحریم مسابقات المپیک سال ۱۹۸۴ توسط اتحاد جماهیر شوروی و چهارده کشور همپیمانش که در لسآنجلس آمریکا در حال برگزاری بود، تحریم المپیک سال ۱۹۸۰ مسکو توسط آمریکا است. البته اتحاد جماهیر شوروی بهطور رسمی اعلام کرد دلیل عدم شرکت کشورش در این دوره از مسابقات، نبود امنیت کافی برای ورزشکارانش بوده است. در رویدادی همزمان با این المپیک، «بازیهای دوستانه» توسط کشورهای بلوک شرقی در حال برگزاری بود. بنا بر دلایلی خاص، ایران و لیبی این مسابقات را تحریم کردند. طی حادثهای ناگوار در مسابقه دو ۳۰۰۰ متر، یک ورزشکار آمریکایی به «نام ماری دکر» با ورزشکار اهل آفریقای جنوبی یعنی «زولا باد» برخورد کردند. آسیب این برخورد برای دکر بسیار بالا بود و او را مجبور به ترک ادامه مسابقه کرد. اگرچه «باد» پیشتاز این مسابقه بود، اما صدای «هو» کردن تماشاگران روحیه او را تضعیف کرد که در نهایت به هفتم شدن وی منجر شد. البته اتحادیه بینالمللی فدراسیونهای دو و میدانی (IAAF)، اذعان داشت «باد» در این برخورد مقصر نبوده است. حادثهٔ دیگری در یک مسابقه بوکس وزن نیمهسنگین رخ داد که طی آن، داور بازی، «یوگوسلاوین گلیگوریج نونوچیچ»، ورزشکار نامدار آمریکایی یعنی «ایواندر هالیفیلد» را به خاطر وارد آوردن ضربات متعدد به حریف خود، پس از اعلام داور مبنی بر جدا شدن از یکدیگر، از ادامه مسابقه بر کنار کرد. هالیفیلد با مدال برنز از این دوره از مسابقات بیرون رفت، ولی حریف نیوزیلندیاش، «کوین بری» توانست مدال نقره را از آن خود کند.
8- مسابقات المپیک سال ۱۹۶۸
اعتراض تماشاگران و ورزشکاران علیه دولتهایشان در مسابقات المپیک ۱۹۶۸ مکزیکو سیتی کاملاً آشکار بود. دو ورزشکار آفریقایی-آمریکایی به نامهای تامی اسمیت و جان کارلوس که به ترتیب موفق به کسب مدال طلا و برنز در رشته دوی ۲۰۰ متر این دوره از مسابقات المپیک شدند، در حالی روی سکو رفتند که هنگام پخش سرود ملی آمریکا، روی خود را از پرچم این کشور برگردانده و با مشت گرهکردهای برافراشته در بالای سر سکوت کردند. آنها همچنین طی مراسم، جوراب سیاه بدون کفش بر پا داشتند. اسمیت یک پارچه سیاه نیز در دست داشت که نشان از غرور و افتخارآفرینی سیاهپوستان بود. این حرکت نمادین را در اعتراض به نژادپرستی در آمریکا انجام دادند. بعدها اسمیت خاطر نشان کرد این حرکت، «ادای احترام به حقوق بشر» بوده است، نه قدرت سیاهپوستان.
متاسفانه، این دوره از مسابقات شاهد «قتل عام تلاتیلوکو» نیز بود که طی آن بین ۳۰ تا ۳۰۰ غیرنظامی از جمله دانشجویان، توسط نیروهای دولتی کشته شدند. این اتفاق زمانی اتفاق افتاد که برخی از دانشجویان در تلاش بودند، از روی سکوی استادیوم المپیک، توجه رسانهها را علیه دولت مکزیک جلب کنند (تلاتیلوکو نام منطقهای در مکزیکو سیتی است).
همچنین در این مسابقات، ورزشکاری به نام «ورا چاسلاوسکا» انزجار خود را از دولت اتحاد جماهیر شوری به دلیل حمله به چک اسلواکی با بیاعتنایی به پرچم شوروی طی مراسم اهدای جوایز اعلام کرد. چک اسلواکی از او با عنوان قهرمان یاد کرد، اما دولت شوروی وی را از خود طرد کرد.
7- مسابقات المپیک سال ۲۰۱۶
مسابقات المپیک ۲۰۱۶ ریو، پیش از آغاز با انتقادات فراوانی همراه بود. بزرگترین مشکل بر سر راه، شیوع ویروس زیکا در ریو بود که موجب نقصان جنین در رحم مادر میشود. شیوع این ویروس از سال ۲۰۱۵ در برزیل آغاز شد و سپس به دیگر کشورهای قاره آمریکا پراکنده شد. سازمان بهداشت جهانی در فوریه ۲۰۱۶، شیوع این بیماری را «وضعیت اضطراری بهداشت عمومی» اعلام کرد. از آن زمان به بعد، چندین کشور در رابطه با سفر به کشورهایی که ویروس زیکا در آنها انتشار یافته، به مسافران هشدارهای جدی دادند. عفونت این ویروس از مادر به جنین در رحم او منتقل و موجب بروز «میکروسفالی» میشود. میکروسفالی نوعی ناهنجاری خاص است که در آن، اندازهٔ سر نوزاد کوچکتر از حد معمول میشود. به زنان حامله یا در شرف حاملگی شدیداً توصیه میشود از سفر به کشورهای آلوده به ویروس زیکا پرهیز کنند. البته برای ورزشکاران المپیکی، مکانهای امنی برای عدم ابتلا به این ویروس تدارک دیده شدهاست. مسئولان برگزاری مسابقات، نهایت تلاش خود را مبنی بر تمیز نگاه داشتن محل برگزاری مسابقات از پشههای ناقل ویروس زیکا کردهاند.
آلودگی آب، از دیگر مسائل بحثبرانگیز مسابقات المپیک ریو ۲۰۱۶ است. گفته میشود آب تهیه شده برای بازیهای آبی این دوره از مسابقات به اندازه کافی تمیز نبوده و مناسب ورزشکاران نیست. نگرانیهایی در مورد بیماری ورزشکاران هنگام تماس با این آبهای آلوده نیز وجود دارد. البته آنطور که از شواهد پیداست، گویا برزیل برای تمیز نگهداشتن این آبها، سیستم فاضلاب جدیدی راهاندازی کرده است.
از دیگر نگرانیهای موجود، میتوان به کیفیت نامناسب زیربنا و شالودهٔ ساختار محل برگزاری مسابقات المپیک در ریو اشاره کرد. وضعیت اقتصادی برزیل نیز شرایط چندان مناسبی ندارد که خود ممکن است با کسری بودجه برای تهیه مایحتاج مسابقات مواجه شود. رسوایی سیاسی بههمراه رکود اقتصادی ممکن است موفقیت مسابقات المپیک ریو را تحتالشعاع قرار دهد. با وجود تمامی این مسائل، برزیل امیدوار است بتواند المپیک را با موفقیت میزبانی کند.
6- مسابقات المپیک سال ۱۹۷۶
تنها ۹۲ کشور در مسابقات المپیک شهر «کبک» ایالت مونترئال کانادا در سال ۱۹۷۶ شرکت کردند. تحریم برخی کشورها موجب وقوع این اتفاق شد. مسابقات المپیک، از سال ۱۹۶۰ رم تا آن زمان، با چنین استقبال اندکی روبهرو نشده بود. ۲۲ کشور آفریقایی به تبعیت از تانزانیا، در اعتراض به حضور نیوزیلند در المپیک، این دوره از مسابقات را تحریم کردند. این کشورها مدعی بودند، تیم ملی راگبی نیوزیلند با نام All Blacks، که در این دوره از المپیک حاضر بودند، تحت حمایت رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی بودند. این تحریمها از رویارویی ورزشکار اهل نیوزیلند به نام جان واکر و ورزشکار تانزانیایی فیلبرت بِی جلوگیری کرد. فیلبرت بی پیش از این مسابقات، رکورد دو ۱۵۰۰ متر را در اختیار داشت. در ادامه واکر مدال طلای دو ۱۵۰۰ را از آن خود کرد.
تایوان نیز به درخواست کانادا، جواز حضور در این مسابقات را از دست داد. از طرف دیگر، چین نیز به دلیل عدم محرومیت کامل تایوان از سوی کمیته بینالمللی المپیک این مسابقات را تحریم کرد. طی این مسابقات، یکی از ورزشکاران رشته پنجگانه دو و میدانی اهل شوروی، برخی از قوانین مسابقات را زیر پا گذاشت که موجب برکناری تمامی اعضای رشتهٔ پنجگانهٔ این کشور شد. در نهایت، استان کبک کانادا که با میزبانی مسابقات المپیک سال ۱۹۷۶ زیر بار بدهی سنگین ۱٫۵ میلیارد دلاری رفته بود، تنها در سال ۲۰۰۶ توانست این میزان بدهی را بهطور تمام و کمال پرداخت کند.
5- مسابقات المپیک سال ۱۹۲۰
جنگ جهانی اول بار دیگر بر مسابقات المپیک سایه افکند. اینبار شهر آنتورپِ بلژیک تحت تأثیر جنگ قرار گرفت. روابط لکهدار شدهٔ کشورها پس از جنگ و نیز تصمیمات اتخاذ شده در «کنفرانس صلح پاریس» شدیداً مسابقات المپیک ۱۹۲۰ را تحتالشعاع قرار دادند. پنج کشور «قدرتهای مرکز» شامل اتریش، آلمان، بلغارستان، ترکیه و مجارستان از شرکت در مسابقات المپیک این دوره منع شدند. شکست قدرتهای مرکز در جنگ، موجب جلوگیری از حضور این کشورها در مسابقات شد. در ابتدا قرار بود این دوره از مسابقات در بوداپست مجارستان برگزار شود، اما کمیته بینالمللی المپیک، در تاریخ ۱۹ آوریل ۱۹۱۹، تصمیم به جایگزینی محل برگزاری مسابقات با آنتورپ بلژیک گرفت. اتحاد بینامپراتوری اتریشی-مجاری و آلمان به مذاق کمیته بینالمللی المپیک خوش نیامد که عمدتاً متشکل از فرانسویها بود و منجر به اتخاذ چنین تصمیمی شد. ممانعت از حضور آلمان در مسابقات المپیک تا سال ۱۹۲۵ بر سر جای خود باقیماند. آلمان نیز در پاسخ به این تصمیم، مسابقات خودش را با نام «Deutsche Kampfspiele» یا «مسابقات مبارزهای آلمان» بهعنوان جایگزینی برای المپیک برگزار کرد. اولین دوره از این مسابقات در سال ۱۹۲۲ برگزار شد.
اتحاد جماهیر شوروی نیز به المپیک ۱۹۲۰ دعوت نشده بود. تحریم سیاسی شوروی توسط غرب، منجر به اتخاذ چنین تصمیمی شده بود. متأسفانه هیچ گزارشی از مسابقات المپیک این دوره بهدلیل وضعیت اقتصادی نابسامان آنتورپ به ثبت نرسید.
4- مسابقات المپیک سال ۱۹۵۶
المپیک ملبورن ۱۹۵۶، میزبان کشورهایی بود که روابط سیاسی خوبی با یکدیگر نداشتند. همچنین این دوره از مسابقات از سوی چند کشور دنیا تحریم شده بود. مصر در سال ۱۹۵۶ کانال سوئز را ملی کرد، ولی این حرکت، به مذاق اسرائیل، فرانسه و بریتانیا خوش نیامد که به حملهٔ این کشورها به مصر منجر شد. مصر، لبنان و عراق در پاسخ به این حمله، تصمیم به تحریم مسابقات المپیک ۱۹۵۶ گرفتند. از سوی دیگر، حضور شوروی در این مسابقات و حملهٔ این کشور به مجارستان حین وقوع «انقلاب مجارستان» نیز خشم هلند، سوئیس و اسپانیا را برانگیخت که موجب تحریم المپیک ۱۹۵۶ توسط کشورهای مذکور شد. جمهوری خلق چین هم انزجار خود را نسبت به تصمیم کمیته بینالمللی المپیک، مبنی بر اجازهٔ حضور تایوان در این مسابقات اعلام و از فرستادن ورزشکاران خود به این دوره از مسابقات امتناع کرد.
چهرهٔ مسابقات المپیک ۱۹۵۶ بهواسطهٔ یک دیدار خشونتآمیز واتر پولو بین تیمهای مجارستان و اتحاد جماهیر شوروی بار دیگر خدشهدار شد. این دیدار که از آن با عنوان «استخر خونین» نیز یاد میشود، توسط تماشاگران سرکش شدت گرفت. تنها با حضور پلیس در محل برگزاری مسابقه بود که تنشها و خشونت بازی فروکش کرد. مسابقات سوارکاری المپیک این دوره هم بهدلیل مسائل مربوط به قرنطینه و تعویض مکان برگزاری در استکهلم سوئد با مشکلاتی روبهرو شد.
3- مسابقات المپیک ۱۹۷۲
وقوع قتل عام مونیخ و نیز برگزاری مسابقات المپیک سال ۱۹۷۲ در این شهر، این دوره از مسابقات را به یکی از جنجالیترین و بحثبرانگیزترین ادوار المپیک تبدیل کرده است. طی این مسابقات، کشورهای آفریقایی، مشروعیت کشور تازه تأسیس «رودزیا» را که امروز با نام زیمبابوه شناخته میشود به رسمیت نشناختند که در نتیجهٔ آن، کمیته بینالمللی المپیک مجبور به اخراج رودزیا از این مسابقات شد. کشورهای آفریقایی مذکور در صورت عدم برکناری رودزیا، تهدید به تحریم مسابقات المپیک کرده بودند. همچنین چندین واقعهٔ دیگر مانند اعتراض ورزشکاران و تماشاگران، چهرهٔ المپیک ۱۹۷۲ را خدشهدار کردند. زمانی که پاکستان در دیدار نهایی هاکی روی چمن این مسابقات، نتیجه را یک بر صفر به آلمان غربی واگذار کرد، تماشاگران پاکستانی وارد زمین شده و روی یکی از مسئولان المپیک آب ریختند. پیش از این بازی، بازیکنان پاکستانی، داور بازی را به قضاوت ضعیف و ناعادلانه محکوم کرده بودند. همچنین هنگام مراسم اهدای جوایز، بازیکنان پاکستانی مدالهای خود را با بیاحترامی به توزیعکنندهٔ مدال دریافت کرده و به پرچم آلمان نیز پشت کردند.
2- مسابقات المپیک سال ۱۹۸۰
تنها ۸۰ کشور در المپیک مسکو در سال ۱۹۸۰ شرکت کردند. گفته میشود، ۶۲ کشور واجد شرکت برای المپیک از این دوره از مسابقات کنارهگیری کردند. آمریکا، در آن زمان، حملهٔ اتحاد جماهیر شوروی به افعانستان را شدیداً مورد انتقاد قرار داد؛ حملهای که موجب تحریم المپیک توسط کشورهای بسیاری شد. همچنین، نیمی از کشورهایی که المپیک ۱۹۷۶ را بنا به دلایل رژیم آپارتایدی آفریقای جنوبی تحریم کرده بودند، از حضور در المپیک ۱۹۸۰ نیز امتناع کردند. بحران مالی نیز از دیگر دلایل عدم حضور برخی کشورها در این المپیک بود. مسابقات «ناقوس آزادی» که عمدتاً با نام «بازیهای تحریم المپیک» شناخته میشد، در ایالت پنسیلوانیای آمریکا بهعنوان رقیبی برای مسابقات المپیک ۱۹۸۰ برگزار شد. ۲۹ کشور تحریمکنندهٔ المپیک در این مسابقات شرکت کردند. ۱۵ کشور از میان کشورهای شرکتکننده در المپیک، در اعتراض به حملهٔ شوروی به افغانستان، پرچم المپیک را به جای پرچم کشور خود، در مراسم افتتاحیهٔ المپیک در ماه مارس ۱۹۸۰ به اهتزاز درآوردند. تحریم المپیک توسط کشورهای مختلف، بر روند برخی از بازیها مانند سوارکاری و هاکی، شدیداً تأثیر منفی گذاشت. با اینحال، کشورهای بسیاری مانند ایتالیا، فرانسه، ایرلند و رومانی بیشتر از دورههای قبلی المپیک، مدال به دست آوردند. همچنین ورزشکاران کشورهای جهان سوم نیز بیش از پیش توانستند مدال المپیکی کسب کنند. در نهایت، تخطی داوران اهل شوروی، مبنی بر صدور رأی به نفع تیمهای خودشان نیز از دیگر مسائل این دوره از مسابقات بود.
1- مسابقات المپیک سال ۱۹۳۶
شاید بحثبرانگیزترین و جنجالیترین المپیک تاریخ مربوط به مسابقات المپیک ۱۹۳۶ باشد که با مشکلاتی مانند تحریم کشورها، تبعیضهای نژادی و سیاستهای ناهنجار دستوپنجه نرم میکرد. این دوره از مسابقات در برلین و همزمان با قدرتگیری آدولف هیتلر در آلمان بود. منتقدان بر این باورند که هیتلر از المپیک برای گسترش عقاید سیاسی خود استفاده میکرد. هیتلر همچنین بهدلیل نگرش نژادپرستانهاش نسبت به ورزشکاران یهودی المپیک، همواره مورد انتقاد شدید قرار گرفته است. سوءاستفادهٔ هیتلر از مسابقات المپیک برای دستیابی به اهداف سیاسی خود موجب شد تا تعدادی از سازمانها و سیاستمداران این مسابقات را تحریم کنند.
دولت اسپانیا اولین کشوری بود که این مسابقات را تحریم و در مقابل، مسابقات «المپیاد مردمی» خود را معرفی کرد. البته جنگ داخلی اسپانیا مانع برگزاری این رویداد ورزشی شد. رهبران آمریکا نیز در تحریم مسابقات المپیک ۱۹۳۶ مُصر بودند. نگرانیهایی مبنی بر عملی شدن ایدئولوژی «نژاد برتر» هیتلر در المپیک وجود داشت که طی آن ممکن بود ورزشکاران یهودیِ اهل آلمان نیز تحتالشعاع تفکرات هیتلر قرار گیرند. ایرلند اولین کشوری بود که مسابقات المپیک ۱۹۳۶ را در اعتراض به نگرش نژادپرستانهٔ المپیک تحریم کرد. همچنین طی چند مسابقه، برخی از تیمها بهطور نامعلوم و بحثبرانگیزی برنده اعلام شدند که موجب شد تا هیئت نمایندگان المپیکی کشورهای پرو و کلمبیا، به نشانهٔ اعتراض، آلمان را ترک کنند.
آخرین دیدگاهها